Nghiện rượu là một tình trạng khá phổ biến ở nước ta, có thể thấy ở nhiều người, đặc biệt là nam giới, chiếm khoảng 1-10% dân số và gây nên những ảnh hưởng nghiêm trọng về sức khỏe, tâm lý, đời sống của nhiều người. Lạm dụng rượu bia ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, công việc và xã hội tuy nhiên việc cai nghiện rượu bia cũng không phải dễ dàng do có thể gặp phải hội chứng cai rượu với nhiều biểu hiện khó lường. Hãy cùng Dược Điển Việt Nam tìm hiểu ngay những thông tin cơ bản nhất về hội chứng cai rượu qua bài viết sau đây!
1. Hội chứng cai rượu là gì?
Rượu là chất gây suy nhược hệ thần kinh trung ương, có thể làm tăng tác dụng ức chế của axit gamma-aminobutyric (GABA), ức chế tác dụng kích thích của Glutamate.
Ở người nghiện rượu, chỉ khi rượu có mặt trong máu mới duy trì được sự cân bằng nội môi. Nếu ngừng tiếp xúc với rượu đột ngột có thể khiến tình trạng hưng phấn của não, vì các thụ thể trước đây bị rượu ức chế không còn bị ức chế nữa. Sự hưng phấn của não biểu hiện trên lâm sàng bằng các triệu chứng nhẹ như mất ngủ, lo lắng và run rẩy đến các biến chứng nặng như co giật do cai rượu và mê sảng, có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Các triệu chứng cai rượu thường bắt đầu trong vòng 6 đến 24 giờ kể từ lần uống cuối cùng hoặc giảm đột ngột việc uống rượu. Các triệu chứng có thể xuất hiện ngay cả khi vẫn còn nồng độ cồn trong máu. Hội chứng cai rượu xảy ra phổ biến ở các bệnh nhân đang điều trị tại khoa nội, phẫu thuật và cấp cứu.
Các triệu chứng cai rượu thường xuất hiện sau khi giảm đột ngột lượng rượu nạp vào cơ thể
2. Các biểu hiện của hội chứng cai rượu
Các triệu chứng cai rượu nặng hay nhẹ phụ thuộc vào lượng rượu tiêu thụ của mỗi người. Người uống càng nhiều rượu thì mức độ nặng nhẹ của mỗi người liên quan tỷ lệ thuận với lượng rượu uống vào và thời gian uống rượu của bệnh nhân. Phổ các triệu chứng cai rượu và khoảng thời gian xuất hiện các triệu chứng này sau khi ngừng sử dụng rượu được liệt kê bên dưới:
– Mê sảng do cai rượu hay sảng rượu là một tình trạng cấp cứu đe dọa tính mạng bệnh nhân, phát triển trên nền một hội chứng cai rượu nặng. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, tỷ lệ tử vong của sảng rượu là 22-33%. Nhưng nếu được xử trí thích hợp tỷ lệ tử vong từ còn dưới 5%. Nguyên nhân tử vong thường do rối loạn nhịp tim, bệnh cơ tim, viêm phổi hoặc bệnh nền dẫn đến việc ngừng sử dụng rượu như viêm tụy, viêm gan, chấn thương hoặc nhiễm trùng. Bệnh nhân lớn tuổi, bệnh tim phổi đã có từ trước, sốt hơn 400C và bệnh gan cùng tồn tại có liên quan đến nguy cơ tử vong cao hơn.
Sảng rượu nếu không điều trị kịp thời có thể gây tử vong
– Sảng rượu thường có 3 triệu chứng chính sau: Mất ngủ hoàn toàn, rối loạn ý thức và ảo giác rất rầm rộ. Triệu chứng thường tăng lên về chiều tối và giảm đi vào buổi sáng. Các yếu tố nguy cơ phát triển cơn sảng rượu gồm bệnh nội khoa cấp tính đồng thời, sử dụng rượu nặng hàng ngày, tiền sử mê sảng hoặc co giật do cai rượu, tuổi già, chức năng gan bất thường …
3. Chẩn đoán
Dựa vào các triệu chứng lâm sàng, các bác sĩ có thể chẩn đoán hội chứng cai rượu. Tuy nhiên, cần loại trừ các nguyên nhân khác cũng gây ra những biểu hiện tương tự như chấn thương sọ não, viêm màng não, quá liều ma túy, suy gan, rối loạn chuyển hóa, xuất huyết tiêu hóa.
Có thể thực hiện chọc dò tủy sống và chụp cắt lớp vi tính sọ não để xác định chính xác người bệnh có mắc phải hội chứng cai rượu hay không. Chẩn đoán sớm hội chứng cai rượu có thể dẫn đến việc sử dụng thuốc không đúng cách và gây ra nhiều hệ lụy nguy hiểm.
Ngoài ra, có thể xác định hội chứng cai rượu nhờ vào Tiêu chí chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần (DSM-5):
A. Ngừng hoặc giảm đáng kể lượng rượu uống khi đang sử dụng rượu liều cao và kéo dài.
B Có ít nhất 2 tiêu chuẩn dưới đây xảy ra sau khi ngừng hoặc giảm lượng rượu uống vài giờ đến vài ngày:
+ Tăng hoạt động tự động.
+ Run tay.
+ Mất ngủ.
+ Nôn, buồn nôn.
+ Lo âu quá mức.
+ Kích động tâm thần vận động.
+ Ảo thị giác, ảo thanh, hoặc hoang tưởng.
+ Cơn co giật kiểu động kinh.
C. Các triệu chứng trên gây suy giảm rõ rệt khả năng làm việc, giao tiếp, các hoạt động thường ngày của người bệnh.
D. Các triệu chứng này không do một bệnh thực tổn và một bệnh rối loạn tâm thần khác gây ra
4. Điều trị
Phần lớn những người cai nghiện rượu có các triệu chứng cai rượu nhẹ đến trung bình, việc cai rượu ngoại trú là an toàn và hiệu quả và giảm chi phí so với điều trị nội trú.
Khi điều trị cai rượu ở người có hội chứng cai rượu cần chú ý một số vấn đề sau đây:
Hạn chế cơ học
Bệnh nhân nên được đặt trong một môi trường an toàn, yên tĩnh. Hạn chế cơ học có thể tạm thời cần thiết cho bệnh nhân bị sảng rượu để bảo vệ cả bệnh nhân và người chăm sóc. Khi đã đạt được liều an thần đầy đủ, cần loại bỏ các biện pháp hạn chế vật lý, vì sức đề kháng chống lại các biện pháp hạn chế có thể làm tăng nhiệt độ, tạo ra chứng tiêu cơ vân và gây thương tích.
Để bệnh nhân trong môi trường yên tĩnh, an toàn
Dinh dưỡng
Dịch truyền tĩnh mạch cần thiết ở những bệnh nhân cai nghiện nặng vì mất nhiều dịch do tăng thân nhiệt, đổ mồ hôi và nôn mửa. Không nên truyền dịch tĩnh mạch thường xuyên ở những bệnh nhân cai nghiện ít nghiêm trọng hơn vì những bệnh nhân này có thể quá tải dịch.
Trong giai đoạn đầu của cai rượu mức độ trung bình đến nặng, bệnh nhân nghiện rượu thường nhịn để phòng hít sặc. Tuy nhiên, hỗ trợ dinh dưỡng là cần thiết vì bệnh nhân nghiện rượu thường bị suy dinh dưỡng và có nhu cầu trao đổi chất cao do trạng thái hưng phấn của họ. Ban đầu, bổ sung glucose qua đường tĩnh mạch là đủ nhưng cần bổ sung dinh dưỡng cho những bệnh nhân không ăn được hơn một hoặc hai ngày.
Bổ sung vitamin và cân bằng điện giải
Thiếu hụt Vitamin B1 gặp ở 80% người sử dụng rượu mãn tính. Sự thiếu hụt này có thể do ăn không đủ, giảm hấp thu qua đường tiêu hóa hoặc giảm dự trữ, gây ra bệnh thần kinh ngoại biên, bệnh cơ tim và hội chứng Wernicke-Korsakoff. Nếu mắc phải bệnh não Wernicke, người bệnh thường có các dấu hiệu rối loạn tâm thần kinh, bất thường vận động nhãn cầu và mất điều hòa dáng đi. Bệnh não Wernicke không được điều trị kịp thời có thể tiến triển thành hội chứng Korsakoff với những tổn thương không hồi phục.
Bệnh nhân nghiện rượu nên dùng thiamine từ 100 đến 250 mg mỗi ngày, tùy thuộc vào tình trạng dinh dưỡng của họ và nguy cơ mắc bệnh não Wernicke.
Cần bổ sung điện giải cho người nghiện rượu
Điều trị các rối loạn tâm thần
Điều trị hội chứng cai rượu liên quan đến việc sử dụng các loại thuốc có khả năng dung nạp chéo với rượu. Benzodiazepine đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả, đặc biệt để ngăn ngừa hoặc điều trị co giật và mê sảng, được ưu tiên điều trị tình trạng kích động tâm thần mà hầu hết bệnh nhân gặp phải trong thời gian cai rượu.
Việc lựa chọn thuốc dựa trên đáp ứng của người bệnh.
– Diazepam và Chlordiazepoxide có tác dụng kéo dài, quá trình cai rượu diễn ra suôn sẻ hơn và các triệu chứng tái phát ít xảy ra.
– Lorazepam và Oxazepam thường được dùng cho bệnh nhân chuyển hóa thuốc kém hiệu quả như người cao tuổi, bệnh nhân suy gan.
– Tất cả bệnh nhân co giật hoặc sảng rượu cần điều trị tiêm tĩnh mạch với benzodiazepine vì đảm bảo hấp thu và khởi phát nhanh. Sau khi các triệu chứng bệnh ổn định, bệnh nhân nên chuyển sang dùng đường uống càng sớm càng tốt dựa trên đáp ứng lâm sàng.
– Có thể đồng thời sử dụng các thuốc hỗ trợ khác như Haloperidol để điều trị kích động và ảo giác, làm giảm ngưỡng co giật, Atenolol kết hợp với Oxazepam giúp cải thiện các dấu hiệu sống nhanh hơn, giảm thèm rượu hiệu quả hơn so với chỉ dùng Oxazepam.
– Điều trị bổ sung bằng thuốc chẹn beta có thể được xem xét ở người mắc bệnh mạch vành, người có thể không chịu được các triệu chứng do hội chứng cai rượu gây ra trên hệ tim mạch.
Điều trị hội chứng cai rượu nên được theo sau bằng điều trị nghiện rượu. Nếu các triệu chứng cai rượu nặng hơn, nên đưa người bệnh đến các trung tâm, cơ sở cai rượu để được chữa trị tích cực, khoa học, mang lại hiệu quả nhanh chóng và cao hơn.
Hội chứng cai rượu xảy ra khi ngừng uống rượu hoặc giảm đột ngột lượng rượu uống vào ở người nghiện rượu với các triệu chứng nhẹ như mất ngủ và run rẩy đến các biến chứng nghiêm trọng như co giật và mê sảng. Do đó, cần chú ý dự phòng hội chứng cai rượu khi điều trị nghiện rượu để tránh những triệu chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
