Điều trị u xơ tử cung

Điều trị u xơ tử cung như thế nào?

U xơ tử cung là chỉ các khối u lành tính bắt nguồn từ các tế bào cơ của thành tử cung. Có thể khối u sẽ không gây ảnh hưởng và sẽ tự thoái lui nếu kích thước nhỏ hoặc phụ nữ ở giai đoạn mãn kinh. Ngược lại nếu khối u ngày càng phát triển thì sẽ gây các tình trạng nguy hiểm như rong kinh, băng huyết, đau thống kinh,…và ảnh hưởng đến khả năng mang thai, dọa sảy thai với phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Việc điều trị u xơ tử cung mang tính cá thể hóa, phù hợp với tình trạng bệnh, mong muốn của từng bệnh nhân.

I. Mục tiêu điều trị u xơ tử cung

Việc điều trị bệnh thực hiện với mục đích quản lý, giảm kích thước khối u, hỗ trợ điều trị các triệu chứng như đau bụng, xuất huyết…và hạn chế biến chứng.  Do đó việc lựa chọn phương pháp nào là tối ưu nhất cần phù hợp với bệnh nhân và thường dựa vào các yếu tố sau:

– U xơ tử cung kích thước nhỏ, không triệu chứng: Không cần điều trị.

– Phụ nữ sau mãn kinh: Không điều trị mà sẽ quản lý theo dõi vì khối u có xu hướng giảm kích thước và biến mất sau đó.

– Nếu u xơ tử cung có triệu chứng và phụ nữ vẫn mong muốn có thai: Lựa chọn các can thiệp như nút động mạch, đốt sóng cao tần, phẫu thuật bóc tách khối u để giữ lại tử cung.

– Khi các phương pháp trên không hiệu quả và bệnh nhân không mong muốn mang thai thì phẫu thuật cắt tử cung được chỉ định. Đồng thời bệnh nhân được dùng thuốc để hỗ trợ phẫu thuật 

Phác đồ xử trí u xơ tử cung

II. Các phương pháp điều trị u xơ tử cung

Hiện nay các phương pháp điều trị u xơ tử cung gồm có điều trị nội khoa dùng thuốc, phẫu thuật loại bỏ khối u và phương pháp mới can thiệp ít xâm lấn.

1. Thuốc điều trị u xơ tử cung

Một số nhóm thuốc đang được sử dụng trong điều trị là:

+ Thuốc hormone: Chất chủ vận GnRH, chất chọn lọc thụ thể estrogen (SERM), thuốc tránh thai, Progestins ngoại sinh …

+ Các thuốc điều trị triệu chứng: NSAID, Acid tranexamic.

Sử dụng thuốc điều trị với mục đích giảm sự phát triển khối u xơ tử cung, đồng thời cũng giảm các triệu chứng của bệnh. Thuốc được sử dụng chính có tác dụng ức chế estrogen dựa trên giả thuyết sự thay đổi của hormone liên quan đến sự hình thành khối u. Tuy nhiên việc dùng thuốc không phải là phương pháp điều trị dứt điểm do cơ chế bệnh sinh của u xơ tử cung chưa được nghiên cứu rõ ràng, khối u có thể phát triển trở lại khi ngừng thuốc. Hơn nữa liệu trình điều trị dài và các tác dụng phụ của thuốc cũng giảm hiệu giảm hiệu quả.  Điều trị bằng thuốc mang tính tạm thời và hỗ trợ nếu bệnh nhân thực hiện phẫu thuật. 

Thuốc Leuprolide điều trị u xơ tử cung

– Hormone giải phóng gonadotropin (GnRH): Thuốc giảm sản xuất estrogen nên có tác dụng giảm kích thước khối u để thuận lợi cho phẫu thuật và giảm xuất huyết, mất máu nhiều khi tiến hành. Thuốc dùng đường tiêm (như leuprolide, goserelin), viên đặt dưới da, dạng xịt mũi (nafarelin).

– Progestins ngoại sinh: Giúp giảm kích thích của estrogen lên sự tăng trưởng của khối u, giảm chảy máu nhưng không tác động nhiều lên sự co lại của khối u như GnRH. Thuốc được sử dụng như Medroxyprogesterone acetate đường uống hoặc dụng cụ đặt tử cung giải phóng levonorgestrel (IUD).

– Danazol: Có tác dụng trên androgen, ngăn ngừa khối u phát triển nhưng tác dụng phụ cao gây tăng cân, giọng ồm, mụn trứng cá,  khô âm đạo…

– NSAIDs: Giúp giảm triệu chứng đau .

– Acid tranexamic: Thuốc chống tiêu fibrin, làm giảm chảy máu tử cung. 

2. Phương pháp can thiệp ít xâm lấn

Các phương pháp mới hiện nay can thiệp vào khối u giúp giảm kích thước với mức xâm nhập tối thiểu, tránh dẫn đến việc cắt bỏ tử cung. Nhờ đó bệnh nhân sau khi điều trị bệnh nhân vẫn có kinh nguyệt và có thai bình thường. Một số phương pháp điều trị bảo tồn như là:

– Điều trị bằng sóng siêu âm tần số cao: Làm chết tế bào của khối u xơ với sức nóng từ năng lượng sóng siêu âm. Phương pháp này có nhược điểm là không sử dụng cho khối u sát vùng cụt hay bàng quang vì ảnh hưởng đến các mô xung quanh. Hơn nữa khi điều trị các viền của khối u vẫn có thể phát triển.

– Liệu pháp lạnh: Sử dụng nitơ lỏng để làm đông khối u.

– Sử dụng tia laser, dòng điện để phá bỏ khối u và làm teo mạch máu nuôi dưỡng cho khối u. 

– Nút động mạch tử cung:

+ Phương pháp này làm nhồi máu các u xơ tử cung, khiến chúng teo nhỏ trong khi vẫn giữ được tử cung. Bác sĩ sẽ chọc 1 lỗ nhỏ khoảng 2mm trên đùi hoặc cổ tay bệnh nhân và luồn ống thông đến động mạch tử cung 2 bên để vào trong khối u và bơm chất làm tắc mạch là các hạt PVA (PolyVinyl Alcohol). Khối u không được cung cấp máu sẽ dần hoại tử, teo nhỏ và trở thành sẹo trên thành tử cung. 

+ Tỷ lệ thành công cao trên 95% và sau 1-2 tháng các triệu chứng bệnh gần như hết hoàn toàn, mô tử cung bình thường. Sau thủ thuật này, bệnh nhân  phục hồi nhanh hơn so với phẫu thuật. Chỉ cần nằm viện 1-2 ngày và sau khoảng 3 ngày là có thể xuất viện. Phương pháp này áp dụng được cho người có bệnh lý mạn tính như tăng huyết áp, tiểu đường, hô hấp, thận tiết niệu…

+ Trong quá trình thực hiện bệnh nhân có thể cảm thấy đau, và chảy máu trong khoảng 3-5 ngày do khối u bị hoại tử. Bệnh nhân cần tái khám định kỳ sau 1, 3, 6 tháng để theo dõi đảm bảo khối u không phát triển và bệnh nhân hết triệu chứng. Một tỷ lệ nhỏ chỉ khoảng 1% là u xơ tái phát sau điều trị.

Điều trị u xơ tử cung bằng phương pháp nút mạch

3. Phẫu thuật ngoại khoa loại bỏ khối u

Phẫu thuật loại bỏ khối u vẫn được coi là phương pháp điều trị u xơ tử cung triệt để nhất hiện nay do sẽ cắt hoàn toàn khối u hoặc cắt tử cung thì khối u xơ tử cung sẽ không bao giờ tái phát nữa. Hai chỉ định cho phẫu thuật u xơ tử cung gồm có phẫu thuật bóc tách u xơ và cắt bỏ toàn phần/bán phần tử cung.

Bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật trong các trường hợp sau:

– Khối u vùng chậu to lên nhanh.

– Chảy máu tử cung tái phát không đáp ứng điều trị bằng thuốc.

– Bệnh nhân có cơn đau dữ dội, kéo dài cần thuốc giảm đau opioid để kiểm soát.

– Các khối u làm tử cung phình to nổi lên trên bụng và chèn ép lên các cơ quan khác, gây ra rối loạn chức năng như viêm thận bể thận,  ứ nước, thường xuyên đi tiểu, đau khi quan hệ…

– Bệnh nhân hiếm muộn hoặc sảy thai liên tiếp cần điều trị để có thai.

Các chỉ định phẫu thuật u xơ tử cung hiện nay gồm có:

– Phẫu thuật bóc u xơ tử cung: 

+ Áp dụng cho các khối u dưới thanh mạc, dế can thiệp. Việc bóc tách u xơ được thực hiện bằng phương pháp nội soi ở bụng hoặc soi buồng tử cung, có hoặc không có kỹ thuật của robot hỗ trợ.

+ So với cắt tử cung thì phương pháp này hạn chế tình trạng chảy máu và tổn thương cơ, giữ lại được tử cung ưu tiên cho đối tượng muốn có thai. Sau khi thực hiện phẫu thuật bệnh nhân có thể khôi phục khả năng sinh sản và có thai sau khoảng 15 tháng. Tuy nhiên do vẫn còn tử cung nên vẫn còn khả năng tái phát. 

Phẫu thuật bóc u xơ tử cung

– Phẫu thuật cắt tử cung

+ Yếu tố thuận lợi cho phẫu thuật cắt tử cung là: Nếu bệnh nhân muốn điều trị dứt điểm và đã hoàn thành việc sinh con, bệnh nhân không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác, có các bất thường như dính rộng, lạc nội mạc tử cung…

+ Có thể thực hiện bằng phương pháp nội soi qua đường âm đạo hoặc phẫu thuật mở bụng để cắt 1 phần hay toàn bộ tử cung. 

+ Cắt tử cung điều trị triệt để, không tái phát và giảm nguy cơ rối loạn khác như tăng  sản nội mạc tử cung, lạc nội mạc tử cung, ung thư buồng trứng ở phụ nữ có BRCA đột biến…Tuy nhiên sau đó bệnh nhân sẽ không có cơ hội có con, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Do đó cần cần cân nhắc kỹ trước khi thực hiện và có được sự đồng thuận từ bệnh nhân. 

Phẫu thuật cắt tử cung

III. Một số phương pháp khác hỗ trợ điều trị u xơ tử cung

Ngoài các phương pháp điều trị y học hiện đại thì một số các dược liệu tự nhiên cũng cho hiệu quả tốt trong điều trị và hỗ trợ giảm u xơ tử cung như cây trinh nữ hoàng cung, xạ đen…

Cây thuốc thảo dược hỗ trợ điều trị u xơ tử cung

Trinh nữ hoàng cung

Theo Đông y, trinh nữ hoàng cung tính mát, vị cay cho công dụng hành khí, tiêu viêm, giảm đau, giải độc, làm tiêu khối u. Khi nghiên cứu dịch chiết từ lá cây có thành phần alcaloid có khả năng kích thích hệ miễn dịch làm tế bào u xơ nhỏ lại và teo đi. Chính vì vậy trinh nữ hoàng cung có mặt trong nhiều bài thuốc trị u nang buồng trứng, u xơ tử cung…

Bài thuốc kết hợp giữa cây trinh nữ hoàng cung và củ tam thất được nhiều người áp dụng trị u xơ tử cung. 

– Chuẩn bị: Lá trinh nữ hoàng cung rửa sạch đem phơi trong bóng râm 3-5 ngày, sau đó thái nhot, sao vàng. Củ tam thất rửa sạch, thái lát mỏng.

– Cách sử dụng:

+ Tuần đầu tiên: Sắc lấy nước uống khoảng 3-5g lá trinh nữ hoàng cung. Kết hợp với ăn sống 20-30g tam thất.

+ Tuần thứ 2: Mỗi ngày chỉ ăn khoảng 20-30g tam thất, dừng uống nước sắc.

+ Tuần thứ 3: Thực hiện giống tuần 1.

+ Tuần thứ 4: Thực hiện như tuần 2.

+ Tuần thứ 5: Tương tự tuần 1.

+ Tuần thứ 6: Tương tự tuần 2.

Cây trinh nữ hoàng cung

Tía tô

Tía tô vị cay tính ấm, hay được ông bà ta sử dụng chữa cảm mạo, sốt ho. Đồng thời, tía tô cũng có tác dụng chống viêm, thông kinh lạc, tiêu u hiệu quả.

Bài thuốc với tía tô

– Nguyên liệu: Hạt tía tô, hạ khô thảo, sinh mẫu lệ, vương bất lưu hành, mỗi loại 30g.

– Mỗi ngày đem sắc 1 thang thuốc lấy nước để uống.

– Thực hiện trong vòng 1 tháng.

Xạ đen

Xạ đen vị đắng chát, tính mát có tác dụng tiêu viêm, giải độc, chữa mụn nhọt, giảm tiết dịch trong xơ gan…Trong xạ đen có các chất như flavonoid, triterpenoid, quinon, sterol…Trong đó flavonoid giúp chống oxy hóa, phòng ung thư; triterpen giúp kháng khuẩn…

Xạ đen kết hợp với một số thảo dược khác giúp hạn chế sự phát triển của u xơ tử cung. 

– Chuẩn bị: 

+ Thân xạ đen khô 50g.

+ Lá xạ đen khô 50g.

+ Bạch hoa xà thiệt thảo 

+ Trinh nữ hoàng cung.

– Tiến hành:

+ Rửa sạch các vị thuốc trên rồ cho vào ấm sắc lấy nước uống.

+ Dùng đều đặn hàng ngày trong vòng 1 tháng. 

Trong quá trình điều trị người bệnh có thể áp dụng thêm các biện pháp xoa bóp, chườm nóng, châm cứu cũng giúp giảm triệu chứng của u xơ tử cung tích cực.

Mỗi phương pháp điều trị đều có ưu và nhược điểm riêng và phù hợp với từng đối tượng bệnh nhân. Để tránh các biến chứng gây tổn hại sức khỏe và khả năng sinh con thì người phụ nữ cần được chẩn đoán và điều trị sớm với các chỉ định phù hợp.