Hiện tượng bóng đè
Rất nhiều người gặp phải tình trạng không thể cử động được chân tay theo ý muốn của mình ngay cả khi đang thức. Dân gian gọi là hiện tượng bóng đè nhưng thực chất đây là một rối loạn giấc ngủ gây nên. Vậy thường xuyên bị bóng đè có nguy hiểm không? Nguyên nhân do đâu và nên làm gì để khắc phục bệnh? Hãy cùng giải đáp các câu hỏi trên qua bài viết dưới đây!
1. Bóng đè là bệnh gì?
Bóng đè là một hiện tượng ở nhiều nơi vẫn quan niệm liên quan đến vấn đề ‘’ma quỷ, các thế lực siêu nhiên…’’ và nhắc đến nhiều qua sách báo, truyền thông. Thực chất bóng đè là tên gọi dân gian của chứng tê liệt khi ngủ – sleep paralysis. Đó là tình trạng cơ thể của bạn không thể cử động theo ý muốn hoặc bạn không thể nói năng gì trong vài giây cho đến vài phút ngay cả khi bạn đang tỉnh táo. Cảm giác như có ai đó đang nằm đè lên bạn vậy và đôi khi có thể nghe hoặc nhìn thấy các ảo giác ghê sợ.
Bóng đè thường xảy ra khi chuyển giao giữa các giai đoạn ngủ, vào các thời điểm khi bạn đang dần chìm vào giấc ngủ hoặc khi tỉnh dậy giữa giấc ngủ. Hiện tượng này cũng khá phổ biến và có khoảng 7,6% dân số gặp bóng đè ít nhất 1 lần trong đời, và tỉ lệ này tăng lên đến 28,3% ở sinh viên và 31,9% ở bệnh nhân có bệnh tâm thần.
Bóng đè có liên quan đến ma quỷ?
2. Bị bóng đè có nguy hiểm không?
Nếu ở mức độ nhẹ thì bị bóng đè hoàn toàn không gây nguy hiểm cho sức khỏe. Các nhà nghiên cứu về giấc ngủ kết luận rằng, trong hầu hết các trường hợp, tình trạng tê liệt khi ngủ chỉ đơn giản là một dấu hiệu cho thấy cơ thể bạn không di chuyển trơn tru trong các giai đoạn của giấc ngủ và thường chỉ cần điều chỉnh chế độ sinh hoạt, giảm stress là sẽ cải thiện.
Tuy nhiên bị bóng đè sẽ gây tâm lý hoang mang, lo lắng. Nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên hơn có thể sẽ đi kèm với các rối loạn giấc ngủ khác như chứng ngủ rũ (narcolepsy) khi cơ thể tăng cao nhu cầu ngủ quá mức mà não bộ không thể điều hòa được.
Chứng ngủ rũ
3. Nguyên nhân gây bệnh bóng đè
Khi bạn chìm vào giấc ngủ, cơ thể bạn từ từ thư giãn và não bộ cũng bắt đầu nghỉ ngơi và bạn cũng sẽ ít nhận thức được các sự thay đổi. Trương lực cơ cũng giãn để ngăn cơ bắp di chuyển và có thể làm bị thương cơ thể trong khi ngủ có giấc mơ. Tuy nhiên nếu bạn có được nhận thức thì sẽ thấy không thể cử động hay nói chuyện. Nhiều nghiên cứu cho rằng bóng đè thường xảy ra do cơ thể tăng tiết hormon để ngăn cản giấc mơ tiếp diễn.
Để lý giải rõ được nguyên nhân gây bóng đè bạn cần hiểu được sinh lý của giấc ngủ. Một chu kỳ giấc ngủ thường chia là 2 giai đoạn đó là giấc ngủ REM – rapid eye movement (pha chuyển động mắt nhanh) và NREM – non-rapid eye movement (chuyển động mắt không nhanh hay pha ngủ chậm). Mỗi một chu kỳ giấc ngủ kéo dài trong khoảng 90 phút với sự xen kẽ luân chuyển giữa 2 giai đoạn trong đó giấc ngủ NREM xảy ra đầu tiên và chiếm phần lớn tổng thời gian ngủ. Trong khoảng thời gian đó cơ thể sẽ đi vào trạng thái thư giãn và phục hồi. Sau đó sẽ chuyển sang giấc ngủ REM, khi đó mắt bạn sẽ chuyển động nhanh.
Chu kỳ của giấc ngủ
Trong khi ngủ, cơ thể bạn xen kẽ giữa giấc ngủ. Một chu kỳ của giấc ngủ REM và NREM kéo dài khoảng 90 phút. Giấc ngủ trong khi ngủ NREM, cơ thể bạn thư giãn và tự phục hồi. Vào cuối NREM, giấc ngủ của bạn chuyển sang giai đoạn REM. Mắt bạn chuyển động nhanh và xuất hiện những giấc mơ, nhưng phần còn lại của cơ thể bạn vẫn rất thư thái. Vì vậy có nghĩa là bóng đè xảy ra trong giai đoạn giấc ngủ nhanh khi não bộ của bạn đã nhận thức được nhưng cơ bắp của bạn vẫn ở trạng thái ‘’tắt’’, duy trì sự bất động.
4. Triệu chứng của bệnh bóng đè
Nếu bạn nhận thấy mình có những điểm bất thường như sau thì rất có thể đó chính là triệu chứng của bóng đè:
– Hay gặp khi mới bắt đầu ngủ hoặc gần thức giấc. Bạn sẽ không thể di chuyển tay chân hay nói trong vài giây đến vài phút dù bạn có thể nhận thức được. Các triệu chứng này có thể xảy ra 1 lần hoặc xảy ra thường xuyên, thậm chí nhiều lần trong 1 đêm.
– Cảm thấy như có áp lực đè nén lên ngực, ngực co thắt lại, đôi khi gây khó thở.
– Gặp ảo giác như có ai muốn hại mình hay ác mộng, cảm giác sợ hãi cực độ. Khi tỉnh giấc luôn cảm thấy bồn chồn, lo lắng.
– Vã mồ hôi nhiều.
– Đau đầu, đau cơ.
Bị bóng đè không thể cử động cơ thể dù tỉnh táo
Khi gặp bóng đè bạn rất sợ hãi tuy nhiên chính vào lúc đó bạn cần nhanh lấy lại bình tĩnh, không cố chống cự lại mà nên thả lỏng cơ thể. Bạn cũng câng điều hòa lại nhịp thở để tránh cảm giác ngột ngạt. Sau đó hãy từ từ cử động ngón tay, chân hay cơ mặt, cố gắng nói hoặc ho để đánh thức cơ thể nhanh thoát khỏi cảm giác bóng đè.
Nếu như các biểu hiện trên xuất hiện với tần suất thường xuyên khiến cơ thể mệt mỏi thì nên đến thăm khám và xin tư vấn từ các bác sĩ chuyên khoa để có cách giải quyết hợp lý.
5. Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh bóng đè
Bóng đè là một rối loạn giấc ngủ nên sẽ ít gặp hơn ở những người có chế độ sinh hoạt hợp lý và cơ thể khỏe mạnh. Tình trạng này hay gặp ở lứa tuổi thanh thiếu niên hoặc người trẻ trong độ tuổi từ 20-30 tuổi. Những đối tượng sau đây thường có nguy cơ mắc chứng bóng đè cao hơn, đó là:
– Hay bị thiếu ngủ, cơ thể thường xuyên rơi vào trạng thái ngủ rũ.
– Chất lượng giấc ngủ kém, hay bị mất ngủ kéo dài.
– Hay nằm sấp khi ngủ.
– Do tính chất công việc làm theo ca, hay phải đi công tác, thay đổi múi giờ hoặc ngủ không theo giờ giấc quy định khiến lịch sinh học của giấc ngủ bị thay đổi.
– Bóng đè cũng hay gặp nhiều ơ những đối tượng gặp vấn đề về tâm thần, hay bị căng thẳng, rối loạn lưỡng cực, rối loạn lo âu, trầm cảm, đau nửa đầu, tăng huyết áp…
– Trong gia đình có người hay bị bóng đè.
– Lạm dụng các chất gây nghiện, kích thích.
– Đang sử dụng một số loại thuốc như thuốc điều trị bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý…
Người mất ngủ tăng nguy cơ bị bóng đè
6. Các biện pháp điều trị bệnh bóng đè
Phần lớn tình trạng bóng đè thường không cần điều trị đặc hiệu mà chỉ cần điều chỉnh lại các thói quen sinh hoạt thì hiện tượng này cũng giảm dần tần suất tái phát. Nhưng nếu bóng đè vẫn tiếp tục xuất hiện thì bệnh nhân sẽ được sử dụng thuốc cũng như các biện pháp tâm lý để điều trị. Nhất là khi bóng đè đi kèm với các rối loạn giấc ngủ hay tâm thần khác thì việc điều trị các vấn đề về tâm thần cũng như các rối loạn giấc ngủ là rất cần thiết.
Những phương pháp điều trị bóng đè thường được áp dụng là:
Thuốc điều trị bóng đè
– Nhóm thuốc thường được chỉ định là thuốc chống trầm cảm 3 vòng và thuốc ức chế tái thu hồi serotonin chọn lọc SSRI với cơ chế giúp ức chế giấc ngủ REM và giúp làm giảm bóng đè.
– Ngoài ra người bệnh có thể được kê thêm một số thuốc an thần giảm lo âu, khiến người bệnh dễ đi vào giấc ngủ. Có thể dùng các thuốc hóa dược như diazepam, bromazepam, lorazepam…hay các vị thuốc dược liệu an thần, gây nhủ như tâm sen, vông nem, lạc tiên…
– Khi sử dụng thuốc điều trị người bệnh cần tuyệt đối tuân thủ chỉ định của bác sĩ về liều lượng sử dụng, uống đúng liều, đúng thời gian, không tự ý bỏ thuốc cũng như không tự ý tăng giảm liều, dùng thêm khi hết thuốc. Bởi vì đây đều là các thuốc tác dụng lên hệ thần kinh nên tác dụng phụ gặp phải sẽ gây hậu quả nặng nề như rối loạn thần kinh, nhịp tim, tiêu hóa… và thậm chí gây tử vong.
Điều trị bóng đè bằng thuốc
Các biện pháp điều trị hỗ trợ
– Điều trị tâm lý: Vì bóng đè gây cảm giác hoang mang, sợ hãi tột độ khiến người bệnh hay lầm tưởng liên quan đến các vấn đề tâm linh. Do đó các biện pháp trấn an tâm lý, giải thích rõ ràng cơ chế và nguyên nhân gây ra tình trạng này sẽ có ý nghĩa tích cực trong điều trị.
– Liệu pháp nhận thức hành vi: Người bệnh cũng sẽ được giáo dục về cách vệ sinh giấc ngủ, cách thư giãn cúng như cách đối phó khi gặp bóng đè…để có thể xử trí cho các đợt rối loạn sau.
– Ngoài ra bệnh nhân cũng được hướng dẫn cách ngồi thiền và thư giãn để ổn định tâm lý.
7. Phòng ngừa bệnh bóng đè
Làm thế nào để tránh bị bóng đè? Hẳn đây là câu hỏi nhiều người quan tâm vì không ai muốn trải qua cảm giác khó chịu ấy một lần nào. Để hạn chế được tình trạng bóng đè bạn nên thực hiện theo các khuyến cáo sau:
– Tạo thói quen sinh hoạt, ngủ nghỉ hợp lý, tránh thức quá khuya.
– Ngủ đủ giấc mỗi ngày, khoảng 8 tiếng với người trưởng thành. Nên dành ra từ 10-20 phút buổi trưa để nghỉ ngơi, thư giãn tinh thần.
– Tránh nằm sấp khi ngủ, nên chọn tư thế nằm ngủ nghiêng sang phải, chân hơi cơ, đầu giữ thẳng thoải mái.
– Chọn trang phục khi ngủ thoải mái, rộng rãi, tránh vải bó sát.
– Nơi ngủ yên tĩnh, thoáng khí, sạch sẽ. Nhiệt độ phòng phù hợp không quá nóng cũng như quá lạnh.
– Ăn uống đầy đủ chất, luyện tập thể dục thể thao thường xuyên. Tránh các hoạt động thể thao tốn nhiều thể lực hoặc tập trước khi ngủ.
– Tránh ăn quá no, sử dụng các chất kích kích như cà phê, rượu bia, trà…, xem phim hay đọc truyện có yếu tố kinh dị, kiếm hiệp trước khi đi ngủ vì chúng sẽ khiến bạn khó đi vào giấc ngủ hơn, dễ gặp các ảo giác khi ngủ.
– Điều chỉnh tâm trạng giữ trạng thái vui vẻ, lạc quan, tránh bị stress, căng thẳng, lo âu kéo dài.
Tránh sử dụng chất kích thích trước khi ngủ
Hy vọng qua bài viết trên bạn đã hiểu rõ hơn về hiện tượng bóng đè. Đây không phải là vấn đề liên quan đến ‘’ma quỷ’’ mà là một rối loạn của cơ thể có cơ sở khoa học giả thích rõ ràng. Từ đó bạn biết thêm cách xử trí khi gặp bóng đè cũng như có biện pháp phòng ngừa tránh gặp lại tình trạng này.