Chế độ ăn chuẩn khoa học cho người tiểu đường

Chế độ ăn phù hợp giúp kiểm soát tốt lượng đường trong máu

Theo lời khuyên của các chuyên gia, ngoài phương pháp điều trị sử dụng thuốc thì việc thay đổi một chế độ dinh dưỡng phù hợp giúp kiểm soát đường huyết ổn định. Do đó, ăn gì và không nên ăn gì khi bị tiểu đường luôn là nỗi bận tâm của mỗi bệnh nhân. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn dễ dàng biết những loại thực phẩm cần bổ sung vào thực đơn mỗi ngày để góp phần điều trị bệnh tiểu đường.

I. Những thực phẩm nào người tiểu đường nên ăn?

Dược Điển Việt Nam gợi ý một số nhóm thực phẩm sau để cải thiện triệu chứng của bệnh tiểu đương:

1. Nhóm rau củ

Chất xơ trong rau xanh làm chậm quá trình tiêu hóa tinh bột, do đó, hỗ trợ giảm đường huyết.

Mướp đắng

Thành phần chứa Charantin – một chất có cấu trúc tương tự Insulin, giúp vận chuyển đường từ máu vào tế bào. Nhờ vậy, Mướp đắng có khả năng kiểm soát đường huyết rất hiệu quả.

Một số kết quả nghiên cứu đã cho thấy cơ chế hạ đường huyết của loại quả này như:

– Cải thiện tính linh hoạt và giảm kháng Insulin.

– Phục hồi và tái tạo các tế bào Beta tuyến tụy bị tổn thương. Nhờ vậy, thúc đẩy sự giải phóng Insulin, giúp giảm lượng đường trong máu nhanh và kéo dài.

– Ngăn ngừa sự hấp thu đường sau ăn. Đồng thời làm bất hoạt enzyme α – Amylase cùng với α – Glucosidase. Từ đó, ức chế quá trình phân cắt tinh bột thành đường.

Nước ép Mướp đắng giúp ngăn ngừa tai biến tim mạch do bệnh tiểu đường.

Bông cải xanh

Chất Sulforaphane trong Bông cải xanh có hoạt tính:

– Duy trì lượng đường trong máu ở giới hạn cho phép.

– Các thí nghiệm trên động vật cho thấy, nó còn có khả năng giảm sản xuất Glucose tại gan.

– Kích thích bài tiết các enzyme bảo vệ mạch máu.

– Giảm số lượng các phần tử gây tổn thương tế bào.

Ngoài ra, Bông cải còn cung cấp nhiều chất xơ, chất chống oxy hóa và Crom. Đây đều là những chất quan trọng để điều hòa đường huyết một cách hiệu quả.

Bí đao

Bí đao mang lại nhiều lợi ích sức khỏe cho người tiểu đường.

Loại quả này bổ sung lượng lớn chất Hyterin – Caperin ức chế quá trình chuyển hóa đường thành mỡ. Nhờ vậy, giúp giảm cân, tốt cho sức khỏe cho bệnh nhân tiểu đường. Ngoài ra, Bí đao rất giàu Vitamin B9, A, C, E và khoáng chất, chất xơ giúp tiêu hóa dễ hơn.

Bí ngô

Thành phần giàu các chất dinh dưỡng cần thiết cho người bị tiểu đường. Theo kết quả nghiên cứu, bí ngô có khả năng khôi phục và đảm bảo tính nguyên vẹn của các tế bào tuyến tụy. Nhờ vậy, hỗ trợ ngăn ngừa và chữa trị bệnh đái tháo đường.

Dưa chuột

Loại quả này cung cấp nhiều chất xơ, ít Carbohydrate nên an toàn khi dùng cho bệnh nhân tiểu đường. Bên cạnh đó, giá trị dinh dưỡng của Dưa chuột còn được thể hiện như:

– Chỉ số đường huyết trong dưa leo thấp hơn hẳn so với các loại củ quả khác.

– Thành phần không chứa tinh bột, lượng calo thấp nên giúp cải thiện hiệu quả tình trạng bệnh.

Những lợi ích không ngờ của dưa chuột đối với bệnh tiểu đường.

Tuy nhiên, hiệu quả tác dụng trên đường huyết mới chỉ được thực hiện trên động vật:

– Nghiên cứu năm 2011 trên chuột tiểu đường sử dụng thức ăn trộn dịch chiết Dưa leo, lượng đường huyết giảm rõ rệt sau 9 ngày.

– Nghiên cứu năm 2012 chỉ ra: Các hoạt chất trong Dưa leo có khả năng giảm lượng đường trong máu.

– Nghiên cứu năm 2014 cho thấy: Bột Dưa leo giúp kiểm soát bệnh tiểu đường an toàn và hiệu quả.

Chưa có đầy đủ thí nghiệm trên người, do đó, đây chỉ được coi như là một phương pháp hỗ trợ trong điều trị căn bệnh này.

Rau dền

Đây là loại thực phẩm được khuyên dùng do thành phần chứa lượng lớn Magie, giúp điều hòa đường huyết, chống táo bón. Bên cạnh đó, Rau dền còn bổ sung nhiều dưỡng chất quan trọng đối với cơ thể như Vitamin, khoáng chất,…

Cà rốt

Cung cấp hàm lượng Beta – Carotene ngăn chặn quá trình tiến triển của bệnh, đồng thời hạ đường huyết hiệu quả. Hơn nữa, lượng đường trong Cà rốt chuyển hóa chậm nên phù hợp dùng cho người tiểu đường.

Đậu bắp

Các nghiên cứu trên bệnh nhân đái tháo đường sử dụng Đậu bắp trong thực đơn hằng ngày cho thấy:

– Kiểm soát tốt chỉ số đường huyết.

– Cải thiện các triệu chứng tiểu đường.

– Giảm biến chứng trên hệ tim mạch và đột quỵ.

– Đẩy nhanh quá trình phục hồi, giảm căng thẳng, mệt mỏi.

Ngoài ra, thành phần còn chứa lượng chất xơ cao, giúp no lâu nên được đánh giá là hữu ích trong hỗ trợ điều trị bệnh.

Măng tây

Măng tây thúc đẩy giải phóng Insulin, đẩy lùi lượng đường cao trong máu. Hiệu quả này đã được kiểm chứng trên động vật thí nghiệm. Bên cạnh đó, còn tăng cường hệ thống miễn dịch, cải thiện sức khỏe.

2. Những loại trái cây người tiểu đường nên ăn

Trái cây nhất định người tiểu đường cần bổ sung. Nó là một nguồn dinh dưỡng tuyệt vời giúp đảm bảo sức khỏe và hỗ trợ điều trị đái tháo đường tốt, bao gồm:

– Nho đen, Mâm xôi, Việt quất,… giàu chất xơ, Vitamin, khoáng chất có khả năng điều hòa đường huyết. Ngoài ra, còn giảm mỡ máu và hạ đường huyết.

– Bưởi, Cam, Quýt: Thể hiện hoạt tính tương tự Insulin. Tuy nhiên, khi sử dụng nước bưởi cùng với các nhóm thuốc Statin làm tăng ngộ độc gan, thận, tiêu cơ vân. Do đó, phải uống cách xa nhau ít nhất 2 giờ.

– Bơ, Oliu: Bổ sung lượng lớn chất béo tốt, khoáng chất, các loại Vitamin và chất xơ.

– Ổi, Táo, Đào, Lê: Cung cấp dồi dào chất xơ, Vitamin C cùng với Kali.

– Dưa hấu: Thành phần chứa Vitamin A, chất xơ, Calcium, Magnesium,…

– Dâu tây: Giàu chất oxy hóa, cải thiện độ nhạy cảm của insulin.

Nước ép Bưởi giúp hạ đường huyết.

3. Lợi ích của trứng đối với bệnh tiểu đường

Thành phần chứa nhiều chất dinh dưỡng như:

– Cung cấp lượng lớn các Protein.

– Các loại Acid Amin quan trọng mà cơ thể không tự sản sinh được.

– Vitamin A, D, E, K, B12 và các chất chống oxy hóa giúp ngăn ngừa biến chứng trên mắt và thần kinh.

– Với mẹ bầu bị tiểu đường, chất Choline trong trứng tốt đối với sự tăng trưởng trí tuệ ở thai nhi.

Trứng được đưa vào khẩu phần ăn của bệnh nhân tiểu đường

Bên cạnh đó, kết quả thí nghiệm ở bệnh nhân tiểu đường thường xuyên ăn trứng cho thấy sự giảm rõ rệt đường huyết lúc đói. Tuy nhiên, khuyến cáo chỉ nên bổ sung tối đa  5 quả mỗi tuần và cách nấu hiệu quả nhất là luộc để tránh làm biến đổi các dưỡng chất có trong trứng.

4. Bổ sung thịt, cá cho bệnh nhân đái tháo đường

Thịt rất giàu chất đạm giúp xây dựng cơ thể. Đồng thời, cũng là nguồn thực phẩm chứa lượng lớn các loại Vitamin nhóm B và chất khoáng. Các loại thịt có thể xuất hiện trong khẩu phần ăn như:

Thịt cá

Những loài cá biển như cá hồi, cá thu, cá mòi,… giàu Acid béo có lợi, Omega – 3 và Protein. Cung cấp lượng dinh dưỡng dồi dào cho người bệnh. Các loại cá nước ngọt cũng có thể được sử dụng nếu đảm bảo vệ sinh, không chứa chất tăng trưởng hay kháng sinh.

Thịt gia cầm bỏ da

Đây là loại thịt chứa nhiều chất béo có lợi đối với sức khỏe. Tuy nhiên phải bỏ da để ngăn ngừa nạp thêm Cholesterol vào cơ thể.

5. Thực phẩm thay thế gạo trắng

Những thực phẩm được lựa chọn phải đảm bảo:

– Không gây tăng quá mức đường huyết sau ăn.

– Đảm bảo đủ năng lượng cho mọi hoạt động của cơ thể.

Gạo lứt

Gạo lứt cung cấp Vitamin, chất xơ, Protein, Kali, Sắt,…

Kết quả đánh giá khả năng làm tăng đường huyết của loại thực phẩm này là 68 ± 4, thấp hơn gạo trắng. Từ đó, giúp làm giảm lượng đường nạp vào cơ thể. Nhờ vậy, Gạo lứt đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe:

– Kiểm soát lượng đường trong máu, ngăn cản sự tiến triển của bệnh.

– Trì hoãn quá trình tiêu hóa thức ăn, giúp no lâu, đồng thời giảm thèm ăn. Từ đó, cải thiện tình trạng thừa cân, hạn chế nguy cơ mắc bệnh.

– Thành phần giàu Vitamin B1 ngăn ngừa tê phù ở chi, phù hợp cho người dùng Metformin kéo dài.

Yến mạch

Khi sử dụng Yến mạch thường xuyên, tăng nhạy cảm đối với Insulin. Nhờ vậy, giải phóng được lượng Glucose đang tích tụ trong máu. Bên cạnh đó, lượng chất xơ cao giúp cho quá trình hấp thu Carbohydrate diễn ra chậm hơn. Chính vì vậy, giảm tình trạng tăng nhanh đường huyết sau ăn. Điều này có lợi đối với người bị tiểu đường cũng như thừa cân, béo phì.

Yến mạch – Bí quyết điều hòa lượng đường trong máu.

Khoai lang

Các nhà khoa học đã khẳng định đây là loại củ đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, như:

– Không gây tăng đường huyết nhiều sau ăn.

– Kích thích hoạt động của Insulin, tăng sử dụng Glucose ngoại bào.

– Lượng Calo thấp, an toàn đối với bệnh nhân đái tháo đường.

– Làm mềm phân, giảm cảm giác chướng bụng, cải thiện hệ tiêu hóa.

– Tăng cường quá trình chuyển hóa và trao đổi chất. Hỗ trợ giảm cân và mỡ bụng.

Trộn Đậu đỗ với cơm

Đây là nguồn thực phẩm chứa nhiều chất bổ dưỡng, đặc biệt với người cần duy trì đường huyết và cân nặng ở mức cho phép. Có thể trộn Đậu đỗ, Đỗ tương nguyên vỏ, Đỗ xanh,… với gạo lứt hoặc gạo trắng để tạo bữa ăn lành mạnh, tốt cho sức khỏe.

6. Các chất béo có lợi

Nguồn chất béo có lợi trong thực phẩm mà những người tiểu đường cần bổ sung như quả óc chó, quả hồ đào, dầu đậu phộng, dầu ô liu, hạt lanh, hạt chia… Khi sử dụng dầu oliu cần để nhiệt độ không quá cao vì có thể sinh ra những chất gây hại cho cơ thể.

7. Bệnh nhân tiểu đường có nên uống sữa?

Từ các dữ liệu thống kê, Hiệp hội Đái tháo đường Hoa kỳ đã chỉ ra mối quan hệ giữa bệnh tiểu đường và sự gia tăng tỷ lệ gãy xương. Như vậy, việc bổ sung thêm sữa nguyên chất hoặc các sản phẩm từ sữa vào thực đơn là điều cần thiết.

Sữa giúp phòng ngừa nguy cơ loãng xương ở bệnh nhân tiểu đường.

Thông thường, mỗi ngày người bệnh có thể nạp 2 – 3 khẩu phần sữa (mỗi khẩu phần chứa khoảng 180ml sữa, 50ml sữa chua và 30g phô mai). Tuy nhiên, tùy vào tình trạng bệnh mà chế độ này khác nhau. Sử dụng máy để kiểm tra đường huyết trước và sau uống 30 phút để có sự điều chỉnh hợp lý.

Dưới đây là những kinh nghiệm chọn sữa cần lưu ý:

– Dùng sữa thực vật: Một cốc sữa cung cấp khoảng 130 Calo, 0,5g chất béo, 10g đường. Điều này hoàn toàn phù hợp với bệnh nhân tiểu đường. Hơn nữa, loại sữa này còn giúp điều hòa huyết áp, thể hiện nhiều ưu việt hơn sữa động vật.

– Chọn sữa tách kem và chất béo do thành phần sữa nguyên kem giàu chất béo bão hòa, gây nguy cơ tiềm ẩn cho hệ tim mạch.

– Lựa chọn các loại sữa không đường để tránh gây tăng mạnh đường huyết.

– Phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng và thể trạng. Khi khẩu phần ăn đã bổ sung đầy đủ thì không cần uống thêm sữa.

II. Bệnh nhân tiểu đường cần kiêng là gì?

Trong khi việc bổ sung thực phẩm có lợi giúp cải thiện bệnh thì một số các đồ ăn, đồ uống lại gây ra những tác động xấu đến sức khỏe. Cụ thể:

– Hạn chế sự có mặt của gạo trắng, miến, các loại củ nướng, bánh mì,… trong các khẩu phần ăn hằng ngày.

– Thành phần chứa nhiều chất béo xấu hoặc Cholesterol làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tim mạch. Điều này không có lợi cho sức khỏe, nhất là bệnh nhân tiểu đường.

– Thịt mỡ, nội tạng hoặc da động vật,… đều là thực phẩm nên tránh sử dụng.

– Bánh kẹo, mứt, hoa quả sấy, thức uống có ga,… không thích hợp dùng cho người bệnh.

Thức ăn nhanh, chứa nhiều đường, Cholesterol,… cần hạn chế sử dụng.

III. Thực đơn cho bệnh nhân tiểu đường như thế nào là hợp lý?

Việc thiết kế và lựa chọn thực phẩm hằng ngày luôn không dễ dàng, cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ. Các câu hỏi thường được đặt ra: Ăn gì? Bao nhiêu là đủ? Để giải quyết các vấn đề này, trước tiên phải xác định được nhu cầu ăn uống bằng quy tắc:

– Bước 1: Tính toán cân nặng cần đạt được (CNNC) dựa trên chiều cao đang có theo công thức. Trong đó:

+ Cân nặng ở nam = Chiều cao (m)^2 x 22.

+ Cân nặng ở nữ = Chiều cao (m)^2 x 21.

– Bước 2: Xác định nhu cầu năng lượng (Kcal). Bao gồm:

+ Nằm trên giường = 25 x CNNC (Kcal).

+ Lao động nhẹ = 30 x CNNC (Kcal).

+ Lao động vừa = 35 x CNNC (Kcal).

+ Lao động nặng = 40 x CNNC (Kcal).

– Bước 3: Dựa vào bảng quy định số đơn vị thực phẩm sau để thực hiện chế độ ăn phù hợp.

Bảng quy định đơn vị thực phẩm cho bệnh nhân đái tháo đường.

– Bước 4: Lựa chọn thực phẩm tương ứng.

Thực phẩm cho bệnh nhân tiểu đường.

Nguyên tắc dinh dưỡng trong chế độ ăn:

– Ăn nhiều bữa trong ngày (3 bữa chính với 2 – 3 bữa phụ) nhằm mục đích:

+ Tránh gây tăng đường huyết đột ngột, quá mức sau ăn.

+ Hạn chế tình trạng tụt đường huyết do tác dụng phụ của thuốc.

– Thay đường cát bằng các chất tạo ngọt như Saccharin, Aspartame, Cyclamate,…

– Duy trì lịch ăn uống đều đặn, đúng giờ. Cố gắng bổ sung một lượng tương đương nhau mỗi ngày.

– Ăn đủ 5 nhóm thực phẩm: Chất đạm, chất béo, ngũ cốc, trái cây, rau xanh và sữa.

Xây dựng thực đơn phù hợp:

– Bữa sáng gồm ½ tinh bột, ¼ trái cây, ¼ Protein:

+ Một cốc cà phê hay sữa không đường + 2 lát bánh mì nướng.

+ ½ chén các loại đậu rang nghiền thành bột.

+ Một tô nhỏ bún hoặc phở.

– Bữa trưa gồm ½ rau xanh, ¼ tinh bột, ¼ Protein:

+ Nên lựa chọn các loại rau xanh như xà lách, ngô, cà chua,…

+ Sử dụng các loại thịt nạc thăn hay thịt gà đã loại phần da. Thay đổi bữa ăn với trứng, cá,…

+ Có thể ăn cơm, bánh mì hay ngũ cốc.

+ Tráng miệng với bưởi đỏ, táo,…

– Bữa ăn nhẹ: Có thể lựa chọn trái cây hoặc đồ ăn vặt như đậu phộng, hạt óc chó,…

– Chế độ dinh dưỡng bữa tối tương tự như bữa trưa, tuy nhiên:

+ Nguồn Protein nên lựa chọn cá hồi, cá ngừ, đậu phụ,…

+ Sử dụng bông cải xanh, cà chua, đậu hà lan,… để làm bữa tối.

Thực đơn tham khảo cho bệnh nhân tiểu đường.

Tóm lại, chế độ ăn phù hợp góp phần tích cực trong kiểm soát bệnh và hạn chế tối đa biến chứng có thể xảy ra. Nếu hiểu biết và kết hợp đúng các thực phẩm, sức khỏe của người bệnh sẽ được cải thiện đáng kể, đồng thời kéo dài tuổi thọ. Mong rằng bài viết của chúng tôi nhận được sử quan tâm của mọi người, từ đó xây dựng được cho mình chế độ ăn tốt nhất.

Các bài viết của Dược Điển Việt Nam chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị.