Ung thư da là hiện tượng bất thường trên tế bào da, thường phát triển ở những làn da tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời. Tuy nhiên, dạng ung thư phổ biến này cũng có thể xảy ra trên những vùng da không thường xuyên tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.
1. Ung thư da là gì?
Ung thư da là sự phát triển mất kiểm soát của các tế bào bất thường ở lớp biểu bì, lớp da ngoài cùng, do tổn thương DNA không được sửa chữa gây ra đột biến. Những đột biến này dẫn đến các tế bào da nhân lên nhanh chóng và hình thành các khối u ác tính.
Ung thư da là gì?
2. Những dấu hiệu cảnh báo ung thư da
2.1. Chứng dày sừng Actinic (Dày sừng quang hóa)
Đây là những mảng vảy nhỏ do ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp quá nhiều và thường xuất hiện trên đầu, cổ hoặc tay, nhưng có thể được tìm thấy ở những nơi khác. Chúng có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của ung thư da.
Tuy nhiên, rất khó để biết được rằng liệu những mảng vảy này có tiếp tục thay đổi theo thời gian và trở thành ung thư hay không. Hầu hết là không, dù vậy các bác sĩ vẫn khuyên rằng nên điều trị sớm để ngăn ngừa sự phát triển của ung thư da tế bào vảy. Những người da trắng, tóc vàng hoặc tóc đỏ với đôi mắt xanh lam hoặc xanh lục thường có nguy cơ mắc bệnh cao nhất.
Chứng dày sừng quang hóa
2.2. Actinic Cheilitis (Viêm môi quang hóa)
Viêm môi quang hóa là một tình trạng tiền ung thư có liên quan đến dày sừng quang hóa và thường xuất hiện ở môi dưới. Biểu hiện dưới dạng khô lan tỏa hoặc loang lổ và màu đỏ son của môi dưới dày lên. Viêm môi quang hóa có thể tiến triển thành ung thư da nếu không được điều trị kịp thời.
Viêm môi quang hóa thường xuất hiện ở môi dưới
2.3. Sừng da
Sừng da là những khối u sừng bất thường trên da có hình dạng như sừng, hoặc đôi khi giống khúc gỗ hoặc san hô. Nó được cấu tạo bởi keratin nén chặt (cùng một loại protein trong móng tay và tóc). Đây là một loại đặc biệt của chứng dày sừng actinic. Kích thước và hình dạng của sự phát triển có thể khác nhau đáng kể, nhưng hầu hết đều có chiều dài khoảng vài mm. Tình trạng này thường xảy ra ở những người lớn tuổi có nước da trắng và có tiền sử phơi nắng nhiều.
Sừng da có hình dạng như chiếc sừng
2.4. Nốt ruồi bất thường
Nốt ruồi (nevus) là sự phát triển lành tính của tế bào hắc tố (melanocytes), tế bào tạo nên màu sắc của da. Mặc dù rất ít nốt ruồi trở thành ung thư, nhưng các nốt ruồi bất thường hoặc không điển hình có thể phát triển thành u ác tính theo thời gian.
Nốt ruồi “bình thường” có thể phẳng hoặc nhô cao hoặc có thể bắt đầu phẳng sau đó trở nên nhô cao theo thời gian và bề mặt thường nhẵn. Những nốt ruồi có thể đã chuyển thành ung thư thường có nhiều màu sắc và kích thước lớn hơn một cục tẩy bút chì. Hầu hết các nốt ruồi phát triển ở tuổi thiếu niên, do đó nốt ruồi xuất hiện ở tuổi trưởng thành thường là dấu hiệu của một bất thường.
Những dạng nốt ruồi bất thường
2.5. Nevi loạn sản (Nốt ruồi không điển hình)
Nốt ruồi không điển hình không phải là ung thư, nhưng chúng có thể trở thành ung thư. Nốt ruồi không điển hình có thể lớn hơn bình thường và có hình dạng bất thường, với các đường viền có khía hoặc mờ dần. Chúng có thể phẳng hoặc gồ lên, bề mặt nhẵn hoặc nhám và thường có màu hỗn hợp, bao gồm hồng, đỏ, rám nắng và nâu.
Nevi loạn sản có thể phát triển thành ung thư da
3. Phân loại ung thư da và các triệu chứng
Ung thư da chủ yếu phát triển trên các vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Tuy nhiên, nó cũng có thể hình thành trên những khu vực hiếm khi nhìn thấy ánh sáng ban ngày như lòng bàn tay, bên dưới móng tay hoặc móng chân và vùng sinh dục.
4 loại ung thư da điển hình thường gặp
3.1. Ung thư biểu mô tế bào đáy (Basal cell cancer)
Ung thư tế bào đáy (BCC) là sự phát triển bất thường, không kiểm soát được, phát sinh từ các tế bào đáy của da ở lớp ngoài cùng (biểu bì). Bệnh này thường phát triển ở mặt, tai, cổ, da đầu, vai và lưng, một số trường hợp nặng có thể gây tử vong. Ung thư biểu mô tế bào đáy có thể xuất hiện:
– Vết sưng như ngọc trai hoặc sáp.
– Tổn thương phẳng, màu thịt hoặc giống sẹo nâu.
– Chảy máu hoặc lở loét có thể chữa lành và tái phát.
3.2. Ung thư biểu mô tế bào vảy (Squamous cell cancer)
Ung thư biểu mô tế bào vảy (SCC) là sự phát triển không kiểm soát của các tế bào bất thường phát sinh từ các tế bào vảy ở lớp ngoài cùng của da (biểu bì). Đây là dạng ung thư da phổ biến thứ hai, sau ung thư biểu mô tế bào đáy. Nó có thể xuất hiện triệu chứng như:
– Nốt đỏ cứng.
– Tổn thương phẳng với bề mặt có vảy, đóng vảy.
3.3. U ác tính (Melanoma)
Ung thư tế bào hắc tố là một loại ung thư phát triển từ tế bào hắc tố, tế bào da sản xuất sắc tố melanin mang lại màu sắc cho da. Khối u ác tính có thể phát triển ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể, ở vùng da bình thường hoặc ở nốt ruồi. Dấu hiệu u ác tính bao gồm:
– Xuất hiện đốm lớn màu nâu với những đốm sẫm màu.
– Nốt ruồi thay đổi về màu sắc, kích thước, cảm giác hoặc gây chảy máu.
– Các tổn thương nhỏ với đường viền không đều và các phần có màu đỏ, hồng, trắng, xanh lam hoặc xanh đen.
– Tổn thương sẫm màu trên lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu ngón tay, ngón chân hoặc trên màng nhầy niêm mạc miệng, mũi, âm đạo hoặc hậu môn.
3.4. Ung thư biểu mô tế bào Merkel
Ung thư biểu mô tế bào Merkel (MCC) gây ra các nốt cứng, sáng bóng xuất hiện trên hoặc ngay bên dưới da và trong các nang lông. Ung thư biểu mô tế bào Merkel thường được tìm thấy trên đầu, cổ và thân. Đây là một loại ung thư da hiếm gặp, có nguy cơ cao tái phát và di căn khắp cơ thể, vì vậy việc phát hiện và điều trị sớm là rất quan trọng.
4. Các yếu tố nguy cơ
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ ung thư da bao gồm:
– Làn da trắng: Ít sắc tố (melanin) trong da sẽ khó bảo vệ khỏi bức xạ UV gây hại hơn những làn da khác.
– Phơi nắng quá nhiều, đặc biệt nếu da không được bảo vệ bởi kem chống nắng hoặc quần áo.
– Nốt ruồi: những người có nhiều nốt ruồi hoặc nốt ruồi bất thường được gọi là nevi loạn sản có nguy cơ mắc ung thư da cao hơn.
– Tiền sử gia đình bị ung thư da.
– Tiền sử bản nhân bị ung thư da.
– Những người suy yếu miễn dịch có nguy cơ phát triển ung thư da cao hơn. Bao gồm những người bị HIV/AIDS và những người dùng thuốc ức chế miễn dịch sau khi cấy ghép nội tạng.
– Tiếp xúc với bức xạ: những người được điều trị bằng bức xạ cho các tình trạng da như chàm và mụn trứng cá có thể tăng nguy cơ ung thư da, đặc biệt là ung thư biểu mô tế bào đáy.
– Tiếp xúc với hóa chất thường xuyên cũng gia tăng nguy cơ ung thư da.
Ánh nắng mặt trời là yếu tố nguy cơ gây ung thư da
5. Chẩn đoán và điều trị ung thư da
Tất cả các vùng da có khả năng bị ung thư phải được sinh thiết để xác định chẩn đoán ung thư. Tùy thuộc vào loại ung thư da nghi ngờ, các kỹ thuật sinh thiết khác nhau một chút nhưng rất quan trọng. Cũng có thể sử dụng các kĩ thuật khác như CT scan, MRI, PET scan, scan xương, và chụp X-quang để chẩn đoán xác định mức độ di căn của ung thư.
Chẩn đoán ung thư da kịp thời giúp nâng cao hiệu quả điều trị
Hầu hết các bệnh ung thư da đều được phát hiện và chữa khỏi trước khi chúng lây lan. Khối u ác tính đã di căn đến các cơ quan khác là thách thức lớn nhất trong điều trị.
Phương pháp điều trị tiêu chuẩn đối với ung thư tế bào đáy và tế bào vảy khu trú an toàn, hiệu quả và ít gây ra tác dụng phụ. Các khối u nhỏ có thể được phẫu thuật cắt bỏ, loại bỏ bằng cách cạo da và cauterization bằng dòng điện, đông lạnh bằng nitơ lỏng hoặc giết chết bằng bức xạ liều thấp. Nếu bệnh đã di căn đến những vị trí khác có thể phải điều trị bằng bức xạ, liệu pháp miễn dịch dưới dạng interferon, hiếm khi phải hóa trị.
6. Những biện pháp làm giảm nguy cơ mắc ung thư da
Để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh ung thư da, cần tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời thường xuyên, đặc biệt nên tránh khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Nên có các biện pháp bảo vệ làn da như sử dụng kem chống nắng, mũ, kính, áo chống nắng.
Ngoài ra, nên thường xuyên kiểm tra làn da và phát hiện những biểu hiện bất thường như các nốt ruồi hay những vết loét không lành và đến gặp bác sĩ ngay. Chẩn đoán và có những biện pháp điều trị sớm giúp tăng khả năng phục hồi cho những bệnh nhân ung thư da.
Sử dụng kem chống nắng bảo vệ da giúp ngăn ngừa ung thư da
Làn da của chúng ta rất nhạy cảm, đặc biệt những vùng da thường xuyên tiếp xúc với bụi bẩn, ô nhiễm, ánh nắng trực tiếp từ mặt trời. Nếu không được bảo vệ một cách đầy đủ, chúng có thể phát triển những bệnh mà chúng ta không thể lường trước được, ví dụ như ung thư da. Chính vì vậy bảo vệ làn da không chỉ giúp giữ gìn vẻ bề ngoài mà còn giúp bản thân tránh khỏi những tác động có hại có thể gây ung thư da.
