Trẻ tự kỷ – Cha mẹ cần làm gì?

Hiện nay, tỉ lệ trẻ bị tự kỷ ngày càng tăng cao, tuy nhiên nhiều bậc phụ huynh không chú ý đến những biểu hiện bất thường của trẻ. Hãy cùng Dược Điển Việt Nam tìm hiểu ngay những dấu hiệu của bệnh, nguyên nhân gây bệnh để có biện pháp phòng ngừa và điều trị cho trẻ.

1. Tự kỷ là gì?

Tự kỷ (rối loạn phổ tự kỷ) là một hội chứng rối loạn phát triển có liên quan đến sự phát triển của não. Người bị tự kỷ có thể gặp khó khăn trong giao tiếp, học tập và có thể ảnh hưởng đến người khác.

Tự kỷ ở trẻ thường được phân thành 4 loại:

– Rối loạn tan rã: Ở giai đoạn đầu mắc bệnh, trẻ vẫn có sự phát triển bình thường, tuy nhiên sau đó sự phát triển bị chậm dần.

– Rối loạn tự kỷ có chức năng nhận thức cao (còn gọi là rối loạn Asperger): Trẻ có sự phát triển bình thường về khả năng giao tiếp, diễn đạt nhưng có sự khép kín, giảm tương tác xã hội.

– Rối loạn tự kỷ Kamer: Thường xảy ra trước 3 tuổi, được xếp loại nặng nhất, trẻ bị tự kỷ Kamer có sự suy giảm cả về tương tác với mọi người xung quanh và trí tuệ, khả năng giao tiếp, diễn đạt.

– Rối loạn phát triển lan tỏa không chuyên biệt khác: Trẻ mắc chứng này có một số dấu hiệu của bệnh tự kỷ.

Trẻ bị tự kỷ gặp khó khăn trong giao tiếp và hòa nhập cộng đồng

Ngoài ra, theo khả năng trí tuệ và phát triển ngôn ngữ có thể chia thành:

– Tự kỷ có trí thông minh cao, nói được.

– Tự kỷ có trí thông minh cao, không nói được.

– Tự kỷ có trí thông minh thấp, nói được.

– Tự kỷ có trí thông minh thấp, không nói được.

Theo thống kê cho thấy, số trẻ tự kỷ ngày càng tăng cao và phổ biến. Do đó, việc nhận biết các triệu chứng của bệnh để có thể chăm sóc và điều trị bệnh hiệu quả là vô cùng quan trọng, giúp nhanh chóng cải thiện các triệu chứng bệnh của trẻ, giúp trẻ hòa nhập với cộng đồng và phát triển trí não bình thường.

2. Dấu hiệu nhận biết trẻ tự kỷ

Thông thường, những biểu hiện của bệnh tự kỷ đều xuất hiện trong vòng 3 năm đầu đời. Do đó, cha mẹ cần chú ý đồng hành cùng trẻ, phát hiện sớm những bất thường của trẻ, từ đó xác định tình trạng của trẻ và có liệu pháp điều trị kịp thời.

Một số triệu chứng cảnh báo tự kỷ ở trẻ có thể kể đến như:

– Rối loạn ngôn ngữ giao tiếp:

Đây là dấu hiệu mà phần lớn trẻ bị tự kỷ thường mắc phải, cha mẹ có thể dễ dàng nhận ra. Khả năng nói, diễn đạt có thể hoàn toàn không có, thậm chí là trẻ bị câm.

Một số trường hợp trẻ chậm nói, chậm phát triển ngôn ngữ, trẻ thường nói đơn điệu, thiếu ngữ điệu, nhịp điệu, có thể sai ngữ nghĩa…

–  Ít tiếp xúc với xã hội:

Đây là dấu hiệu nhận biết tự kỷ rõ ràng nhất. Các trẻ bị tự kỷ có xu hướng rất ít tiếp xúc với xã hội, mọi người xung quanh.

Chúng thường tránh né, không nhìn thẳng người đối diện, sợ người lạ, không

nhận biết được người thân quan trọng của mình như bố mẹ, anh chị, ông bà…

– Hành vi chống đối: Trẻ thường chống đối lại những thay đổi xung quanh dù là nhỏ nhất như thay đổi kiểu tóc, quần áo, bữa sáng… Trẻ cảm thấy sợ hãi, giận dữ, thậm chí la hét om sòm vì thói quen thường ngày bị thay đổi.

– Gắn bó bất thường: Khi bị tự kỷ, trẻ thường rất yêu thích những đồ vật vô tri vô giác, không buông tay trong nhiều hoạt động, có thể cầm cả ngày. Trẻ dễ dàng quan tâm đến những chi tiết, hình thức đặc biệt của một số đồ vật mà không quan tâm đến nó được sử dụng làm gì, có tác dụng gì.

– Thích chơi một mình:

Hầu hết trẻ con đều thích chơi đùa với bạn bè, thích đến khu vui chơi đông vui, nhộn nhịp, thế nhưng trẻ bị tự kỷ chỉ thích chơi một mình trong “thế giới riêng”, với những đồ chơi thường mang theo bên mình và không muốn chia sẻ với ai.

Nếu bị người khác lấy đi “người bạn thân thiết” và thay thế bằng một đồ chơi mới, trẻ có thể phản ứng rất dữ dội như la hét, khóc thét, cướp, đòi lại món đồ chơi của mình.

Trẻ thường khép kín, thích chơi một mình khi bị tự kỷ

– Hành vi kỳ lạ:

Trẻ bị tự kỷ thường có những hành vi bất thường như đi nhón chân, chạy vòng tròn, lắc lư, đu đưa thân người…

Các hành vi này có thể gián đoạn hoặc liên tục. Đôi khi, trẻ có những hành vi tự gây thương tích cho chính bản thân mình như tự cắn, cào cấu bản thân, đập đầu vào tường…

– Hành vi lặp đi lặp lại:

Trẻ thường chơi với khuynh hướng định hình, lặp lại, không có nhu cầu khám phá thế giới, ít hoặc không đặt ra những câu hỏi vì sao, tại sao khiến cha mẹ đau đầu như những đứa trẻ khác.

Trẻ bị tự kỷ thường có kiểu chơi cứng nhắc, kém phong phú, sáng tạo,  thường lặp lại những hành vi quen thuộc như chơi với bàn tay, lắc đầu, lắc lư thân mình. Hành động hít, ngửi đồ vật, thức ăn cũng thường gặp.

– Vận động chậm chạp: Trẻ tự kỷ thường vận động chậm do giảm trương lực cơ toàn thân hoặc rối loạn trương lực cơ. Chúng gặp khó khăn trong bắt chước vận động, từ chối mọi sự tập luyện trực tiếp, đôi khi có những biểu hiện bất thường như nhăn mặt, xoay đầu, đập đầu…

– Rối loạn ăn uống: Tình trạng này thường xuất hiện sớm ngay từ khi trẻ còn nhỏ với các biểu hiện như chán ăn. Ở tuổi lớn hơn, trẻ có thể giữ cách ăn uống như khi còn nhỏ, từ chối thức ăn chưa được băm nhỏ, hầu như chỉ ăn các thức ăn từ sữa.

– Khiếm khuyết về trí tuệ:

Thông thường, chỉ số IQ dao động khoảng 85 – 115. Khoảng 40% trẻ mắc bệnh tự kỷ có chỉ số IQ dưới 55 điểm, 30% trẻ tự kỷ bị chậm phát triển trí tuệ mức độ nhẹ. Chỉ 30% trẻ tự kỷ có trí tuệ phát triển bình thường.

Khi phát hiện trẻ có nhiều triệu chứng trên, hãy nhanh chóng đưa trẻ đi khám bệnh càng sớm càng tốt để trẻ được điều trị kịp thời, hạn chế những di chứng tâm thần về sau.

3. Nguyên nhân gây tự kỷ ở trẻ em

Cho đến nay, các nhà khoa học chưa tìm ra nguyên nhân gây bệnh tự kỷ ở trẻ. Tuy nhiên, có 1 số ý kiến cho rằng, trẻ bị tự kỷ là do các nguyên nhân như:

– Tổn thương não hoặc não bộ kém phát triển: Sinh non dưới 37 tuần, ngạt hoặc thiếu oxy khi sinh, cân nặng dưới 2,5 kg, chấn thương sọ não do can thiệp sản khoa, chảy máu não – màng não sơ sinh, nhiễm khuẩn thần kinh như viêm não, viêm màng não, vàng da sơ sinh.

– Trẻ bị nhiễm độc chì, nhiễm độc thủy ngân… từ môi trường sống

– Yếu tố di truyền: Trẻ mắc bệnh di truyền theo gen/nhóm gen hoặc có sự bất thường về nhiễm sắc thể.

– Trong quá trình mang thai, mẹ thường xuyên tiếp xúc với các yếu tố độc hại như rượu bia, thuốc lá, ma túy… làm tăng nguy cơ tự kỷ sau sinh.

– Cha mẹ ít quan tâm, dạy dỗ trẻ, ít cho trẻ tiếp xúc và chơi với những đứa trẻ khác, thường xuyên cho trẻ xem tivi, hoạt hình, âm nhạc…

Cha mẹ ít quan tâm đến trẻ là nguyên nhân dẫn đến tự kỷ

4. Phương pháp điều trị

Nếu như khi 12 tháng, trẻ không nói bập bẹ, chưa biết chỉ ngón tay, chậm nói mất kỹ năng ngôn ngữ, diễn đạt, rất có thể trẻ đã bị tự kỷ. Cha mẹ cần mang trẻ đến các phòng khám tâm lý, bệnh viện uy tín để được kiểm tra và đưa ra các biện pháp can thiệp kịp thời.

– Trẻ bị tự kỷ cần sự yêu thương, quan tâm, chăm sóc từ cha mẹ, người thân. Không nên bỏ rơi trẻ, khiến trẻ cảm thấy bất an. Tâm lý của trẻ bị tự kỷ rất nhạy cảm, cha mẹ cần chú ý đến trẻ nhiều hơn, tránh để cho bất kỳ ai kỳ thị trẻ.

– Quá trình chữa trị là một quá trình lâu dài, có sự kiên trì, bền bỉ của cả gia đình và giáo viên để mang lại hiệu quả. Không thể sử dụng thuốc điều trị như các bệnh khác.

– Cha mẹ cần theo dõi tình trạng của trẻ thường xuyên để có thể lựa chọn phương pháp chăm sóc trẻ phù hợp nhất.

Có thể điều trị tự kỷ ở trẻ em bằng các liệu pháp tâm lý hoặc phương pháp y sinh học như sau:

Liệu pháp tâm lý

– Chỉnh âm và trị liệu ngôn ngữ: Mục tiêu của phương pháp này là giúp trẻ nói lưu loát, biết cách giao tiếp, diễn đạt điều mình muốn nói. Những trẻ có triệu chứng nhẹ và điều trị từ sớm sẽ giúp trẻ cải thiện bệnh rõ rệt.

– Can thiệp tâm vận động: Tăng cường khả năng phối hợp, hợp tác với mọi người xung quanh, khuyến khích trẻ vận động, từ đó có khả năng hòa nhập với cộng đồng tốt hơn.

Cha mẹ có thể đưa trẻ đến học tập tại các trung tâm dành cho trẻ chậm phát triển trí tuệ, tự kỷ giúp trẻ sớm khỏi bệnh và phát triển khỏe mạnh.

Cha mẹ có thể đưa trẻ đến các trung tâm dành cho trẻ chậm phát triển trí tuệ, tự kỷ để có chương trình học phù hợp

Phương pháp y sinh học:

– Sử dụng thuốc điều trị: Hiện nay, chưa có thuốc đặc trị cho bệnh tự kỷ ở trẻ em, tuy nhiên, có thể sử dụng các thuốc hỗ trợ điều trị triệu chứng tăng động giảm chú ý, động kinh, trầm cảm… Các thuốc này có thể gây ra nhiều ảnh hưởng nghiêm trọng khi dùng cho trẻ nhỏ. Do đó, chỉ dùng thuốc khi có sự chỉ định của bác sĩ.

– Vật lý trị liệu: Phương pháp này giúp trẻ thực hiện được những vận động phức tạp hơn như vận động chéo của chân tay, giảm bớt các hoạt động mang tính lặp lại… Giải pháp này còn giúp tăng cường các hành vi tích cực của trẻ, giúp trẻ tự kỷ tham gia vào các hoạt động với những đứa trẻ khác hòa nhập hơn.

5. Phòng ngừa tự kỷ ở trẻ em

Để đảm bảo cho trẻ lớn lên khỏe mạnh, an toàn, cha mẹ cần biết cách phòng bệnh ngay từ khi trẻ còn nhỏ. Một số biện pháp có thể kể đến như:

– Tiêm phòng vaccine đầy đủ khi mang thai để giúp trẻ sinh ra khỏe mạnh, phòng ngừa nguy cơ dị tật từ khi còn trong bụng mẹ.

– Khám thai định kỳ giúp phát hiện sớm những bất thường ở thai nhi, từ đó có biện pháp can thiệp, điều trị kịp thời.

– Giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ khi mang thai, thường xuyên trò chuyện với thai nhi. Những hành động này sẽ giúp con cảm giác được sự yêu thương, kích thích phát triển trí não, ngăn ngừa tự kỷ ngay từ trong bụng mẹ.

Mẹ cần giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ khi mang thai để tránh nguy cơ trẻ sinh ra bị tự kỷ

– Thường xuyên cho trẻ tham gia vào các hoạt động tập thể, ngoại khóa cùng bạn bè. Không nên ngăn cấm trẻ chơi với các bạn khác, nhưng cần chú ý theo sát hành vi, cử chỉ của con, giúp con hòa nhập với bạn bè tốt hơn. Thường xuyên tham gia các hoạt động chung cũng giúp kích thích tính sáng tạo của trẻ.

– Không để trẻ chăm chú làm một việc gì đó quá lâu. Khi cha mẹ hay người lớn bận việc thường dỗ con bằng cách cho xem điện thoại, tivi quá nhiều. Lâu ngày, chúng sẽ ảnh hưởng đến não bộ và mắt của trẻ, giảm tương tác của trẻ với mọi người xung quanh, gây ra tự kỷ. Cha mẹ cần dành nhiều thời gian quan tâm đến trẻ hơn để có thể phát hiện sớm bệnh tự kỷ ở trẻ và có biện pháp can thiệp sớm.

Khi trẻ bị mắc bệnh tự kỷ, quá trình điều trị thường rất lâu dài và cần sự phối hợp của cả gia đình và nhà trường. Do đó, cha mẹ cần hiểu rõ về căn bệnh này để biết cách phòng ngừa tự kỷ, phát hiện sớm những dấu hiệu tự kỷ ở trẻ, từ đó có giải pháp điều trị phù hợp.