Th7
XUYÊN SƠN GIÁP
Squama Manis
Vây Tê tê, vẩy Trút
Vây đã rửa sạch phơi hay sấy khô của con Tê tê (Manis pentadactyla L.). họ Tê tê (Manidae).
Mô tả
Vẩy tê tê rời có hình mảnh dẹt, hình quạt xòe, hình vỏ hến, giữa dày, mép mỏng, rộng khoảng 1,5 cm đến 4 cm. Mặt lưng màu đen hơi xanh bóng có nhiều vân thẳng hình nan quạt, mép có ít vân vòng cung. Mặt trong màu hơi nhạt hơn, nhăn, ở giữa có đường nổi hình nắp vung chữ V, đầu nhọn, hướng tâm. Chất sừng, chắc, hơi dẻo. hơi trong. Mùi hơi khó chịu, vị nhạt.
Định tính
Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4 ).
Bản mỏng: Silica gel G.
Dung môi khai triển: Toluen – acetan (20 : 1).
Dung dịch thử: Lấy 1 g bột dược liệu thêm 60 ml chroform (TT) đun hồi lưu trên cách thủy trong 4 h, để nguội. Lọc. Bốc hơi dịch lọc đến cặn, hòa cắn trong 1 ml cloroform (TT), được dung dịch thử.
Dung dịch đối chiếu: Lấy 1 g bột Xuyên sơn giáp (mẫu chuẩn), tiến hành chiết như mô tả ở phần Dung dịch thử.
Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên bản mỏng 10 µl mỗi dung dịch trên. Sau khi triển khai sắc ký, lấy bản mỏng ra, để khô ở nhiệt độ phòng. Phun lên bản mỏng hỗn hợp anhydrid acetic (TT) và acid sulfuric (TT) (9 : 1). sấy ở 80 °C trong vài phút. Quan sát dưới ánh sáng thường. Trên sắc ký đồ của dung dịch thử phải có các vết cùng màu sắc và giá trị Rf với các vết trên sắc ký đồ của dung dịch đối chiếu. Quan sát dưới ánh sáng từ ngoại ở bước sóng 366 nm. các vết phát quang trên sắc ký đồ của dung dịch thử phải có cùng màu sắc và giá trị Rf với các vết phát quang trên sắc ký đồ của dung dịch đối chiếu.
Độ ẩm
Không quá 13,0 % (Phụ lục 9.6, 1 g, 105 °C, 4 h).
Tạp chất
Không quá 4,0 % (Phụ lục 12.11).
Chế biến
Bắt con Tê tê, lột lấy cả tấm da nguyên vẩy, nhúng hoặc luộc trong nước sôi, tách lấy vảy, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ thấp.
Bào chế
Xuyên sơn giáp sống: Loại bỏ tạp chất, rửa sạch, sấy khô ở nhiệt độ thấp.
Xuyên sơn giáp sao cách cát: Phân loại vẩy Tê tê theo cùng kích thước, cho cát đã rửa sạch vào chảo, đun to lửa (lửa võ) cho nóng, cho Xuyên sơn giáp vào, đảo đều cho đến khi tất cả thuốc đã phồng giòn màu vàng đều, lấy ra sáng loại bỏ cát và để nguội. Giã dập trước khi dùng.
Thổ xuyên sơn giáp: Phân loại Xuyên sơn giáp có cùng kích cỡ. Cho cát đã rủa sạch vào chảo, sao to lửa, thêm tiếp xuyên sơn giáp sạch vào sao cho đến khi Xuyên sơn giáp phồng giòn, sàng loại bỏ cát, nhúng hoặc vảy dấm vào Xuyên sơn giáp nóng, sấy khô, giã dập trước khi dùng. Dùng 3 L dấm cho 10 kg Xuyên sơn giáp.
Bảo quản
Nơi khô mát.
Tính vị, quy kinh
Hàm, hơi hàn. Quy vào các kinh can, vị.
Công năng, chủ trị
Hoạt huyết khử ứ, thông tuyến sữa, tiêu sưng bài mủ, trừ phong kinh lạc. Chủ trị:Kinh bế, kết cục ở bụng, mất sữa, mụn nhọt, phong tế thấp.
Cách dùng, liều lượng
Ngày dùng từ 6 g đen 9 g, (sắc) dạng bột sau khi đã chế. Hoặc 1 g đến 2 g thuốc tán/lần.
Kiêng kỵ
Không nên dùng cho phụ nữ có thai, mụn nhọt đã phá miệng, người hư nhược.