Viêm xoang – Cẩm nang A-Z

Viêm xoang là gì?

Mỗi khi thay đổi thời tiết, chúng ta chắc hẳn đã từng nghe những lời than phiền rằng: “Cứ cái thời tiết này tôi lại khổ với viêm xoang thôi”. Vậy viêm xoang là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị ra sao. Hãy cùng Dược Điển Việt Nam tìm hiểu qua bài viết tổng quan dưới đây.

1. Khái niệm viêm xoang là gì?

Xoang là những khoảng trống nhỏ phía sau gò má và trán, kết nối với bên trong mũi. Các xoang bình thường được lót bằng một lớp chất nhầy mỏng, với tác dụng giữ bụi, vi khuẩn hay các phân tử khác từ không khí rơi vào. Những lông mao trong xoang với nhiệm vụ vệ sinh sẽ quét bụi, vi khuẩn về phía khe hở dẫn tới phía cổ họng. Từ đây, chúng trượt xuống dạ dày. Quá trình liên tục như vậy là chức năng bình thường của xoang.

Nó giữ một vị trí rất quan trọng như vậy, nên nếu xuất những dấu hiệu liên quan đến bệnh, không được chủ quan. Nếu cảm thấy đau nhức, mũi tiết dịch nhầy bất thường hoặc không ngửi thấy mùi, tức là xoang có vấn đề, mà phổ biến nhất là bệnh viêm xoang có thể xảy ra ở cả trẻ em và người lớn.

Viêm xoang là tình trạng sưng tấy ở các xoang, thường do nhiễm trùng. Nhiễm trùng xoang làm ngừng dòng chảy bình thường của chất nhầy. Hoạt động của lông mao bị tắc khi dị ứng hoặc nhiễm trùng gây ra tình trạng các mô ở mũi bị sưng lên, giữ lại chất nhầy trong xoang. 

Viêm xoang là bệnh phổ biến ở Việt Nam với tỷ lệ nhiễm khá cao. Mỗi khi thời tiết giao mùa, đặc biệt vào mùa xuân. Bệnh này rất dễ tái phát và phải điều trị trong một khoảng thời gian dài.

Hình ảnh xoang bình thường và viêm xoang

2. Phân loại viêm xoang

Viêm xoang được phân loại thành: Viêm xoang cấp tính và viêm xoang mạn tính.

Viêm xoang cấp tính chỉ kéo dài trong thời gian ngắn. Theo Viện Tai Mũi Họng Hoa Kỳ được xác định là dưới 4 tuần. Tình trạng này thường là một phần của cảm lạnh hoặc bệnh đường hô hấp khác. Loại này thường xảy ra với xoang bướm, xoang trán, xoang sàng và cả xoang đa nang.

Viêm xoang mạn tính: Thường kéo dài lâu hơn, khoảng 12 tuần. Loại này dễ tái phát, chủ yếu trong khoảng thời gian giao mùa. Nếu không điều trị dứt điểm sớm, bệnh có thể tái đi tái lại nhiều lần, sẽ mất khá nhiều thời gian để điều trị. Đặc biệt, nếu bị viêm xoang do dị ứng rất khó chữa khỏi hoàn toàn.

3. Nguyên nhân gây nên viêm xoang? Viêm xoang có lây không?

Nguyên nhân chính gây viêm xoang là do vi khuẩn, virus hoặc nấm định cư trong xoang, chúng gây viêm vùng niêm mạc xoang. Mỗi khoang như một “cái hang tối”, chứa đầy dịch. Chính vì vậy là môi trường hoàn hảo cho vi sinh vật phát triển. Khi cơ thể suy giảm hệ miễn dịch sẽ tạo điều kiện vi sinh vật phát triển và gây bệnh nhiễm trùng.

Những bệnh khác có thể dẫn đến viêm xoang như:

– Viêm mũi dị ứng.

– Viêm họng cấp hoặc sau các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp khác. Thường gặp nhất là cảm lạnh làm dày và viêm các xoang, ngăn chặn sự thoát dịch nhầy.

– Polyp mũi: Polyp là những khối u lành tính. Mô này phát triển làm tắc đường xoang hoặc mũi.

– Lệch vách ngăn. Khi bị lệch vách ngăn, một bên mũi bị lệch gây hạn chế hoặc chặn các lỗ thông xoang, làm triệu chứng của bệnh viêm xoang thêm trầm trọng.

Viêm xoang bị gây ra bởi vi khuẩn nên có nguy cơ lây truyền cho người khác. Tuy nhiên tỷ lệ này rất thấp, không đáng lo ngại. Nếu sức đề kháng tốt và không tiếp xúc lâu dài với người bệnh thì nguy cơ này rất thấp.

Viêm mũi dị ứng có thể dẫn đến viêm xoang

4. Một số yếu tố làm tăng khả năng mắc viêm xoang

Một số người có khiếm khuyết trên cơ thể dễ mắc viêm xoang hơn người bình thường. Nếu bạn đang có những yếu tố này cần chú ý đến viêm xoang hơn, bao gồm:

– Dị dạng vách ngăn xương giữa hai bên mũi.

– Polyp mũi.

– Hẹp lỗ thông xoang.

Ở những người này thường có tỷ lệ cao mắc viêm xoang mạn tính hơn viêm xoang cấp tính.

Ngoài những yếu tố trên còn có một số yếu tố đáng chú ý như dị ứng với phấn hoa, lông động vật, hay bất cứ thứ nào khác, hệ thống miễn dịch suy yếu như ở người HIV/AIDS, thường xuyên hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc thụ động…

5. Triệu chứng của bệnh viêm xoang bao gồm những gì?

Nhiều triệu chứng của viêm xoang rất giống bệnh cảm lạnh. Vì vậy, việc phát hiện bệnh thường gây khó khăn, nhất là trong giai đoạn đầu. Các tiêu chí chính để khẳng định viêm xoang dựa trên các dấu hiệu đau nhức, sốt, chảy dịch mũi, nghẹt mũi.

5.1 Đau nhức

Đau nhức là triệu chứng điển hình của viêm xoang. Tùy thuộc xoang bị viêm ở vùng nào mà cảm giác đau nhức sẽ xuất hiện rõ ở vùng đó. Một số vị trí cơn đau cụ thể như sau:

– Viêm xoang trán gây đau nhức ở giữa 2 lông mày.

– Viêm xoang hàm đau nhức ở vùng má.

– Viêm xoang sàng trước thấy đau nhức ở giữa hai mắt.

– Viêm xoang bướm và viêm xoang sàng sau đau ở sâu dưới nền sọ và vùng gáy.

Trong đó người mắc bệnh viêm xoang trán và hàm thường xuất hiện đau trong một khung giờ nhất định.

Viêm xoang sàng trước thấy đau nhức ở giữa hai mắt

5.2 Chảy dịch

Khi viêm xoang, thường xuyên phải hỉ mũi, có thể với màu đục, xanh hoặc vàng. Dịch này chảy ra từ các xoang trước và chảy vào đường mũi.

Ngoài ra, dịch tiết cũng có thể đi qua mũi và chảy xuống họng. Điều này, khiến người viêm xoang thấy ngứa, nhột, thậm chí đau họng. Hiện tượng thường xảy ra khi bị viêm xoang sau. Chúng có thể khiến những cơn ho xuất hiện vào ban đêm và giọng khàn vào sáng ngày hôm sau.

Chảy dịch kèm đau đầu do viêm xoang

5.3 Nghẹt mũi

Nghẹt mũi là triệu chứng không hề xa lạ ở người bị viêm xoang. Khi các xoang bị viêm làm hạn chế đường thở bằng mũi, làm nghẹt mũi một bên hoặc cả 2 bên. Dẫn đến không cảm nhận được mùi, giọng nghe có vẻ ngột ngạt.

5.4 Điếc mũi

Khi không được chữa trị sớm, đúng cách, dứt điểm thì bệnh càng trở nên trầm trọng. Xoang bị phù nề nhiều hơn, thần kinh khứu giác của người bệnh không còn hoạt động tốt. Từ đó không còn phân biệt được mùi. Chính là hiện tượng điếc mũi.

5.5 Đau đầu

Áp lực tăng và sưng tấy trong xoang cũng khiến người bệnh có triệu chứng đau đầu. Chất lỏng tích tụ trong suốt đêm dẫn đến những cơn đau đầu nặng vào buổi sáng hôm sau. Ngoài ra, một số người còn có triệu chứng đau răng, đau tai hay đau hàm và má.

Phía trên là 5 triệu chứng đặc trưng của viêm xoang. Với một số trường hợp khác, còn có thể gặp mệt mỏi, sốt, có mùi hôi trong mũi hoặc miệng, hơi thở có mùi. Khi có những dấu hiệu bất thường, cần đến ngay cơ sở y tế (bệnh viện, phòng khám uy tín) để được các chuyên gia thăm khám và chẩn đoán.

6. Bệnh viêm xoang có nguy hiểm không?

Nếu viêm xoang cấp không được điều trị dứt điểm, người bệnh có nguy cơ mắc bệnh viêm xoang mạn tính. Khi tình trạng ngày càng nghiêm trọng, một số biến chứng nguy hiểm đã xảy ra, dù rất hiếm gặp:

– Vấn đề về thị lực: Nếu nhiễm trùng lan đến hốc mắt sẽ làm giảm thị lực hoặc mù lòa.

– Nhiễm trùng não. Những người bị viêm xoang mãn tính có thể bị viêm màng hoặc xuất hiện chất lỏng xung quanh não, tủy sống. Hoặc một số nhiễm khuẩn nặng lan đến xương (viêm tủy xương), da (viêm mô tế bào).

7. Làm thế nào để chẩn đoán viêm xoang?

Triệu chứng của bệnh viêm xoang rất giống bệnh cảm lạnh thông thường. Tuy nhiên, khi nhận thấy các dấu hiệu dưới đây cần phải thăm khám bác sĩ:

– Đau đầu dữ dội, đau cả phần mặt.

– Triệu chứng viêm xoang được kể trên ngày càng nặng, kéo dài hơn 10 ngày mà không cải thiện.

– Sốt trên 3 – 4 ngày.

Chẩn đoán viêm xoang

Một trong những cách được sử dụng trong việc chẩn đoán nguyên nhân, mức độ của bệnh được bác sĩ áp dụng như:

– Hỏi về các triệu chứng bệnh. 

– Kiểm tra mũi hoặc lỗ thông xoang.

– Cấy chất nhầy được chỉ định sau khi sử dụng nhiều đợt kháng sinh mà bệnh không cải thiện. Việc làm này giúp xác định chính xác được nguyên nhân gây nhiễm trùng, có thể lấy từ mũi, đôi khi lấy trực tiếp từ các xoang. Khi biết loại vi khuẩn gây bệnh thì liệu trình sử dụng kháng sinh sẽ hiệu quả hơn. Hoặc nguyên nhân do nấm cần phải sử dụng thuốc kháng nấm thích hợp.

– Bác sĩ có thể cân nhắc chụp CT xoang để xác định mức độ nhiễm trùng.

– Sinh thiết: Mối nguy hiểm của nhiễm trùng xoang là do nấm, chúng nghiêm trọng hơn những nguyên nhân khác do nguy cơ xâm nhập vào xương gần đó. Chỉ có sinh thiết xương mới khẳng định được đúng hay không.

– Sinh thiết mô xương cũng được chỉ định để kiểm tra hội chứng lông mao bất thường. Đây là rối loạn hiếm gặp gây nhiễm trùng xoang tái phát như viêm xoang mãn tính, viêm phổi hoặc viêm phế quản.

8. Thuốc chữa viêm xoang nhanh chóng

Nguyên tắc điều trị viêm xoang:

– Dùng thuốc kháng sinh, kháng nấm diệt vi sinh vật.

– Điều trị triệu chứng, có thể kết hợp các thuốc với nhau như thuốc xịt thông mũi, thuốc kháng histamin, steroid tùy thuộc mức độ bệnh.

8.1 Thuốc kháng sinh

Sử dụng kháng sinh là phương pháp điều trị tiêu chuẩn đối với viêm xoang do vi khuẩn. Thuốc kháng sinh loại bỏ nhiễm trùng xoang bằng cách tấn công vi khuẩn gây bệnh. Tùy thuộc vào loại kháng sinh mà thời gian sử dụng khác nhau, thông thường trong 7 – 10 ngày. Bởi vì các xoang nằm sâu bên trong xương, nguồn cung cấp máu cũng hạn chế, thời gian có thể dài ở những người mạn tính hoặc mức độ nghiêm trọng hơn.

Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc kháng sinh sẽ làm gia tăng tình trạng kháng thuốc. Do đó, cần tuyệt đối tuân thủ theo chỉ dẫn của bác sĩ.

8.2 Thuốc xịt thông mũi

Thuốc kháng sinh tiêu diệt được nguyên nhân gây bệnh, tuy nhiên không làm giảm nhanh các triệu chứng. Vì vậy, thuốc thông mũi được sử dụng để thông thoáng đường thở, thu hẹp các niêm mạc bị sưng, tạo điều kiện để dịch thoát khỏi xoang.

Nếu lạm dụng thuốc có thể dẫn đến tình trạng lệ thuộc, khiến cuống mũi kích ứng (hay còn gọi là hiện tượng dội ngược).

8.3 Thuốc kháng Histamin

Loại thuốc này ngăn chặn tình trạng viêm do phản ứng dị ứng. Từ đó, giúp cơ thể chống lại các triệu chứng của dị ứng gây sưng xoang và mũi.

8.4 Corticosteroid tại chỗ

Các thuốc corticoid tại chỗ ngăn ngừa và đảo ngược tình trạng sưng tấy, viêm trong đường mũi và thông thoáng lỗ xoang, giải quyết vấn đề lớn nhất của viêm xoang. Cơ chế của thuốc là thu hẹp và ngăn cản sự tái phát của polyp mũi.

Với liều thông thường, thuốc được tìm thấy trong máu với lượng rất ít hoặc dường như không hấp thu, do đó có thể sử dụng trong thời gian dài hơn.

9. Phẫu thuật xâm lấn điều trị viêm xoang an toàn

Hiện nay ngoài phương pháp nội khoa điều trị viêm xoang, dành cho một số trường hợp đặc biệt cần tiến hành ngoại khoa. Khi bệnh nhân áp dụng điều trị bằng thuốc không thành công, biện pháp cuối cùng là phẫu thuật, hay còn được gọi là phẫu thuật nội soi xương hàm (FESS).

Phẫu thuật FESS được gây mê toàn thân. Bác sĩ sẽ tiến hành:

– Sửa chữa các khiếm khuyết trong xương ngăn cách đường mũi.

– Loại bỏ một số mô bị tắc, loại bỏ polyp mũi.

– Mở các đường kín.

Phẫu thuật điều trị viêm xoang

10. Chữa viêm xoang ngay tại nhà

Ngoài việc sử dụng những phương pháp điều trị trên, đối tượng bị viêm xoang có thể khắc phục ngay tại nhà bằng các bài thuốc dân gian, chế độ ăn uống hoặc những mẹo dưới đây:

– Sử dụng các bài thuốc dân gian để chữa viêm xoang như xông lá trầu không, gừng tươi, lá lốt…

– Hít hơi ẩm từ nước ấm: Trải khăn lên trán khi hít thở không khí ẩm từ nguồn nước ấm. Hoặc tắm nước nóng, hít thở không khí ấm và ẩm.

– Chườm ấm: Để giảm đau, đặt khăn ẩm và ấm quanh mũi, má.

– Uống nhiều nước: Giúp làm loãng dịch tiết nhầy.

– Rửa hoặc xịt mũi bằng nước muối sinh lý: Loại bỏ dịch nhầy và đẩy dịch ra ngoài.

– Sử dụng bình rửa mũi: Rửa sạch các mảnh vụn hoặc chất nhầy từ xoang mũi.

Hít hơi ẩm giúp mũi thông thoáng hơn trong viêm xoang

11. Phòng ngừa bệnh viêm xoang

Để giảm nguy cơ mắc các bệnh viêm xoang, bạn có thể sử dụng một số biện pháp sau:

– Tránh nhiễm trùng đường hô hấp trên: Hạn chế tiếp xúc với người bị cảm lạnh. Đeo khẩu trang khi đi ra ngoài và thường xuyên rửa tay với xà phòng và nước, nhất là trước khi ăn.

– Kiểm soát tình trạng dị ứng.

– Tránh khói thuốc lá và không khí ô nhiễm. Do khả năng kích ứng, nguy cơ viêm đường mũi, viêm phổi, cần tránh xa những thứ này.

– Sử dụng máy tạo độ ẩm: Nếu không khí trong nhà bị khô, việc bổ sung độ ẩm cho không khí có thể giúp ngăn ngừa viêm xoang.

– Xây dựng thực đơn đầy đủ chất dinh dưỡng, ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị bệnh.

– Xây dựng thói quen sinh hoạt khoa học. Tập thể dục thường xuyên để tăng cường sức đề kháng.

Nội dung trên đây là những thông tin chi tiết về viêm xoang, hi vọng nó sẽ mang lại những kiến thức bổ ích, những cái nhìn đúng đắn về căn bệnh này. Chúc mọi người luôn mạnh khỏe!

Các bài viết của Dược Điển Việt Nam chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán và điều trị.